Türkiye, geçtiğimiz 20 yılda İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ülkeleri arasında enerji talebinin en hızlı arttığı ülkedir. Bu dönemde, elektrik ve doğalgaz talep artışında Çin’den sonra dünyada ikinci sırada Türkiye gelmektedir.

Dünyadaki ispatlanmış petrol ve doğal gaz rezervlerinin yaklaşık %60’ına komşu bir bölgede yer alan Türkiye, bölgesindeki en büyük doğal gaz ve elektrik pazarlarından biri haline gelmiştir.

Öte yandan, Türkiye enerji talebini karşılamakta yaklaşık %74 oranında dışa bağımlıdır. Türkiye’nin enerji stratejisinin çok yönlü yapısı ve enerjide dışa bağımlılığı bu alanda uluslararası ilişkilerin önemini artırmaktadır.

Enerji arz güvenliğini güçlendirmek için güzergâh ve kaynak çeşitlendirmesini sağlamak Türkiye’nin enerji stratejisinin ana hedeflerinden biridir. Türkiye aynı zamanda bölgesel ve küresel enerji güvenliğine katkıda bulunmayı ve enerjide bölgesel ticaret merkezi olmayı hedeflemektedir. Türkiye’nin enerji stratejisinin uluslararası boyutunu oluşturan temel unsurlar şunlardır:

1. Artan talep ve dışa bağımlılığı dikkate alarak, petrol ve doğal gazın tedarikinde güzergâh ve kaynak çeşitlendirmesini sağlamak,

2. Bölgesel ve küresel enerji güvenliğine katkıda bulunmak,

3. Enerjide bölgesel ticaret merkezi olmak,

4. Enerji zincirinin her aşamasında sürdürülebilir kalkınma bağlamında sosyal ve çevresel etkileri dikkate almak,

5. Yerli ve yenilenebilir enerjinin elektrik üretimindeki payını artırmak,

6. Nükleeri enerji sepetimize dâhil etmek.

Türkiye’nin enerji üretimi, tüketimi ve kurulu güç potansiyeline dair bilgilere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın (ETKB) aşağıdaki internet bağlantısından erişmek mümkündür:

https://enerji.gov.tr/enerji

Türkiye’nin petrol, doğalgaz ve elektrik piyasalarına dair bilgilere, ithalat ve ihracat rakamları dâhil Enerji Piyasası Düzenleme Kurumumuzun (EPDK) aşağıdaki internet bağlantısından erişmek mümkündür:

https://www.epdk.gov.tr/

Ulusal Enerji Bileşiminin Geliştirilmesi

Türkiye, enerjide dışa bağımlılığın azaltılması, yerel kaynakların kullanımının azami seviyeye yükseltilmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele hedefleri doğrultusunda, ulusal enerji bileşiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payını yükseltme ve enerji sepetine nükleer enerjiyi ekleme yolunda çalışmalarını sürdürmektedir.

Yenilenebilir Enerji

Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesine büyük önem vermektedir. 2017 yılında kabul edilen Milli Enerji Politikası uyarınca yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artırılması ana öncelikler arasındadır. Türkiye, yenilenebilir enerjide kurulu güç bakımından Avrupa’da 5. ve dünyada 12. sıraya yükselmiştir. Türkiye’de 2022 sonu itibariyle kurulu gücün %54’ü yenilenebilir kaynaklardan oluşmaktadır.

Ülkemizin yenilenebilir enerji alanındaki verilerine aşağıdaki bağlantılardan erişmek mümkündür:

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-hidrolik

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-ruzgar

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-gunes

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-jeotermal

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-biyokutle

Nükleer Enerji

Türkiye, artan enerji talebinin karşılanması, enerjide dışa bağımlılığın ve çevresel olumsuz etkilerin azaltılması amacıyla enerji üretiminde nükleer enerjiden de yararlanılması kararı almıştır. Bu çerçevede, halihazırda Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin (NGS) inşası sürmektedir. Akkuyu NGS’de ilk reaktörün 2023 yılında faaliyete alınması hedeflenmektedir.

Akkuyu NGS, 3+ (artı) nesil bir nükleer santral olup, en ileri güvenlik sistemlerine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Sahip olduğu tüm güvenlik önlemleri Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı standartlarına uygundur. Ayrıca Sinop’ta ve Trakya bölgesinde kurulacak NGS’ler için çalışmalar sürmektedir.

Ülkemizin nükleer enerji politikasına ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki bağlantıdan erişmek mümkündür:

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-nukleer-enerji

Türkiye’nin Küresel Enerji Ticaretindeki Rolü

Türkiye bölgesinde enerji ticaretinde merkez ülke konumuna ulaşmayı amaçlamaktadır. Türkiye bu hedefe yönelik olarak bölgede önemli doğalgaz ve petrol boru projelerini hayata geçirmiş veya hayata geçirilmesine öncülük etmiştir. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı (BTC), Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı (SCP), Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) Doğal Gaz Boru Hattı, Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Enterkonnektörü (ITG), Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ve TürkAkım bu kapsamdaki projeler arasındadır.

Türkiye’nin Avrupa’nın enerji arz güvenliğine yıllardır sağladığı katkı 2020 yılında yeni bir seviyeye ulaşmıştır: Avrupa’nın 4. doğal gaz arteri olan Güney Gaz Koridoru 2020 sonunda tamamlanan Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) sayesinde hayata geçmiştir. Güney Gaz Koridoru’nun belkemiği Türkiye’den geçen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı’dır (TANAP). TANAP’ın 2026 yılında 31 milyar metreküp (bcm) yıllık kapasiteye ulaşması hedeflenmektedir.

Son dönemde ülkemizin doğal gaz arz güvenliğinin pekiştirilmesine katkı sağlayan diğer bir proje TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı projesidir. Bu proje Karadeniz’in altından döşenen her biri 15,75 bcm kapasiteye sahip iki boru hattından oluşmaktadır. İlk hat ülkemize, ikinci hat ise Avrupa ülkelerine doğal gaz sevki gerçekleştirmektedir.

Dünya petrol talebinin yaklaşık %3’ünün Türk Boğazları yoluyla taşınması nedeniyle küresel enerji güvenliği bakımından Türk Boğazlarının da ayrı bir önemi vardır.

Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri

A. Petrol Boru Hatları

i. Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Hattı (Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı)

ii. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı (BTC)

Petrol boru hatları ve projelere ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki bağlantıdan erişmek mümkündür:

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-petrol-boru-hatlari

B. Doğal Gaz Boru Hatları

i. İran – Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı

ii. iii. Mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı

iii. Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE)

iv. Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Enterkonektörü (ITG)

v. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP)

vi. TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı

Doğal gaz boru hatları ve projelere ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki bağlantıdan erişmek mümkündür:

https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-dogal-gaz-boru-hatlari-ve-projeleri

Türkiye-AB Enerji İlişkileri

Enerji, Türkiye-AB ilişkilerinin en önemli konularından birini oluşturmaktadır. Avrupa’nın enerji güvenliğinin temini konusunda vazgeçilmez bir konumda olan ülkemiz, bölgesel enerji işbirliğine verilen önemin bir göstergesi olarak, 2006 yılında Enerji Topluluğu’na gözlemci olarak katılmıştır.

Türkiye’nin AB katılım müzakereleri kapsamında, “Enerji Faslı”nın tarama süreci 2007 yılında tamamlanmıştır. Türkiye Enerji Faslı’nın en yakın zamanda müzakereye açılmasını arzu etmektedir.

TEİAŞ İle ENTSO-E Arasında İmzalanan Uzun Dönemli Anlaşma

Türkiye elektrik pazarının Avrupa elektrik pazarıyla fiziksel entegrasyonunun sağlanması amacıyla Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü ile ENTSO-E ilgili kurullarının Türkiye elektrik sisteminin Avrupa Kıtası elektrik sistemine kalıcı olarak bağlantısı hususunda 15 Nisan 2015 tarihinde Brüksel’de "Uzun Dönemli Anlaşma" imzalanmıştır. Böylece Türkiye elektrik sistemi ve elektrik piyasası ile Avrupa iç elektrik piyasası arasında ileri bir entegrasyon sağlanmıştır.

Enerji İstatistikleri

Enerji alanında ülkemize ilişkin başlıca istatistiklere ve aylık sektör raporlarına TÜİK ve EPDK’nın aşağıdaki bağlantılarından ulaşılabilmektedir.

https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=cevre-ve-enerji-103&dil=1

https://www.epdk.gov.tr/

Enerji Alanında Başlıca Uluslararası Kuruluşlar

Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency - IEA) ( https://www.iea.org/ )

Uluslararası Enerji Ajansı (UEA) OECD çatısı altında 1974 yılında petrol arz güvenliğini temin etmek amacıyla kurulmuştur. UEA günümüzde enerji alanında çok daha geniş bir çerçevede faaliyet göstermektedir. Türkiye UEA’nın kurucu üyeleri arasındadır. Merkezi Paris’tedir.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (International Atomic Energy Agency – IAEA)

( https://www.iaea.org/ )

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), hükümetler arası bağımsız bir örgüt olarak 1957 yılında kurulmuştur. UAEA’nın kuruluş amacı nükleer enerjinin potansiyel barışçıl kullanım alanlarının yaygınlaştırılmasıdır. Bu çerçevede, UAEA atom enerjisinin barışçıl amaçlar dışında kullanılmasının önlenmesine yönelik faaliyetler yürütmektedir. Ülkemiz 1957 yılında UAEA’ya üye olan ilk ülkeler arasında yer almıştır. Ajans’ın merkezi Viyana’dadır.

Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (International Renewable Energy Agency - IRENA) ( https://www.irena.org )

Türkiye 26 Ocak 2009 tarihinde Bonn’da düzenlenen konferans sonunda imzalanan anlaşmayla, Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı’nın (IRENA) kurucu üyesidir. 2011 yılında faaliyete geçen IRENA sürdürülebilir kalkınma amacıyla yenilenebilir enerjinin yaygın ve artan biçimde kullanımını teşvik etmeyi amaçlayan bir uluslararası kuruluştur. 2020 itibarıyla 162 üyesi bulunmaktadır. Merkezi Abu Dabi’dedir.

Enerji Şartı Anlaşması (Energy Charter Treaty) ( https://www.energycharter.org/ )

Enerji Şartı Anlaşması enerji güvenliğinin sağlamasını amaçlayan ve bu doğrultuda şeffaf, rekabetçi piyasaların tesis edilmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesini temel alan bir anlaşmadır. Bu çerçevede enerji alanında yatırımlar, enerji ticareti, enerji verimliliği ve anlaşmazlıkların çözümü gibi konularda düzenlemeler içermektedir. 2020 itibarıyla 56 üyesi bulunmaktadır. Ülkemiz Anlaşmaya taraftır. Sekretaryası Brüksel’dedir.