1. Bir yıl içerisinde ilişkilerimizde ne değişti?

Türkiye ve Rusya iki alelade komşu değildir. Yüzyıllardır Avrasya coğrafyasının ritmini birlikte belirleyen iki kadim devletiz. Biz Rusya ile ilişkilerimize hep bu stratejik vizyonla yaklaştık. Geleceğe de yine bu vizyonla bakıyoruz.

Liderlerimiz de yine bu uzun vadeli, stratejik bakışa sahip oldukları için yaşanan zor dönemi süratle geride bırakma imkânını elde ettik. Bu imkânı, ülkelerimiz, halklarımız ve bölgemize azami ölçüde yararlı kılmak, bu aşamada temel önceliğimizdir.

2. Sonuçta bu kriz tabii ki olumsuz bir etki yarattı. Sizce iki ülke bu krizden nasıl bir ders çıkarmıştır?

Bence bu kriz, iki ülkenin birbirleri için ne kadar önemli olduğunu ortaya koydu. Sanıyorum krizin bize en büyük dersi budur.

Büyük resme baktığımız zaman, Türkiye’yle Rusya’nın pek çok alanda ne kadar fazla ortak paydaya sahip olduğu kolaylıkla anlaşılabilir. Her şeyden evvel paylaştığımız engin Avrasya coğrafyasında birlikte istifade edebileceğimiz önemli imkânlar ve keza birlikte mücadele etmemiz gereken ortak tehdit ve sınamalar var. İkili ekonomik ilişkilerimiz birbirini mükemmel biçimde tamamlamaktadır. Rusya Türkiye’nin enerji alanındaki başlıca tedarikçisi, Türkiye ise Rusya’ya taze meyve sebze konusunda en iyi fırsatları sunan tedarikçi. Türkiye Rusya’ya turizm alanında en iyi koşulları sağlıyor, Rusya da Türk inşaatçılarına önemli projeler veriyor.

Belki bunlardan da önemlisi, kültürel ve insani alanda etkileşimimizin yoğunlaşması. Mevlana’yı, Yunus Emre’yi, Puşkin’i, Tolstoy’u yetiştiren, bilimden felsefeye, resimden müziğe pek çok sahada çığır açmış iki medeniyetin torunları olarak etkileşimimiz bugün de sürüyor. Belki de bu noktada verilebilecek en güzel örnek, 2008 yılında bizim Mehter Takımı ve sizin Kızıl Ordu’nun verdiği ortak konserdir. 2015 Eylül ayında Sayın Cumhurbaşkanımızın da açılışına katıldığı Moskova Merkez Camii ülkelerimiz arasındaki dostluk ve kültürlerimiz arasındaki etkileşimin diğer bir anıtıdır. Bence ortak derinliğimizi yansıtan, halklarımızın birbirini daha iyi tanımasını sağlayan bu tür faaliyetlerin sayısını arttırmalıyız.

Benim seçim bölgem olan Antalya, pek çok Rusun sadece tatil için geldiği bir yer olmaktan çıkıp, ev sahibi olduğu ve esnafın birinci yabancı dil olarak artık Rusça konuştuğu bir kenttir.

Bu yakın etkileşim, sayıları her geçen gün artan ortak evlilikleri de beraberinde getiriyor. Bu evliliklerden doğan çocukları ben Türkiye Rusya dostluğunun geleceğine yapılmış en önemli yatırımlar olarak görüyorum. Sanıyorum yaşadığımız zorlu dönemden çıkaracağımız ana sonuç bu tabloyu asla unutmamak olmalıdır. Zira biz elele verdiğimizde Mavi Akım, Akkuyu ve TürkAkım gibi milyarlarca dolarlık projeleri kolayca hayata geçirebilen iki ülkeyiz. Ben inanıyorum ki önümüzdeki yıllar bize bunları dahi gölgede bırakacak büyüklükte ortak projeler geliştirmek için pek çok fırsat sunacak. Biz Türkiye olarak kendi adımıza bu fırsatları Rusya ile birlikte en iyi şekilde değerlendirmek için gerekli azim ve kararlılığa sahibiz.

3. İlişkilerimiz krizden önceki seviyeye ne zaman ulaşır? Sizce ilişkilerimizde tam olarak normalleşme sağlayabilmemiz için ne yapmamız gerekli?

Bizim Hükümetimiz az önce söylediğim gibi Rusya’yla ilişkilere asla dar bir bakışla yaklaşmadı. Vizyonumuz 100 milyar dolar ticaret hedefi, Akkuyu ve TürkAkım gibi dev projelerdir. Dolayısıyla biz ilişkilerimizi kriz öncesine taşımayı değil, ondan çok daha yükseklere ulaştırmayı konuşmalıyız. Ve ayrıca artık “kriz öncesi” veya “kriz sonrası” gibi tabirleri kullanmayı bırakıp, bu stratejik vizyonun gerektirdiği şekilde ileri bakmalıyız. Tabiatıyla bu istikamette ilerlemek için iki tarafın da çaba göstermesi, enerjik ve yaratıcı olması lazım. Hala kısıtlamaya tabi olan Türk gıda ve tarım ürünlerine dair yasakların kaldırılması, Türk şirket ve işadamlarına getirilen sektörel kısıtlamaların iptal edilmesi bu kapsamda önem taşıyor. Taşımacılarımızın da önünü açmamız lazım. Benzer şekilde, resmi temaslarımızın yoğunlaştığı, ticareti, turizmi ve yatırımları arttıralım dediğimiz bir dönemde vize muafiyetini tam teşekküllü şekilde yeniden başlatmak da şüphesiz çok faydalı olur.

Ben önümüzdeki hafta değerli meslektaşım Sergey Lavrov’u Antalya’da konuk edeceğim. Ardından Sayın Başbakanımız Sayın Medvedev’in davetlisi olarak Rusya’ya gidecek. Yeni yıl döneminde de liderlerimiz Rusya’da bir kez daha buluşacaklar. Bizim bu temaslardan temel beklentimiz az önce saydığım hususlarda gerekli adımları atıp normalleşme defterini kapatmak ve Türkiye-Rusya ilişkilerine yeni işbirliği ufukları kazandırmaktır.