DIŞİŞLERİ BAKANI MEVLÜT ÇAVUŞOĞLU: NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katılmak üzere dün Brüksel’e geldik. İki gündür yoğun bir programız oldu. Dışişleri Bakanları toplantısı kapsamında üç ayrı oturum düzenlendi.

Dün yapılan ilk oturum NATO-Ukrayna Komisyonu formatında gerçekleşti ve Ukrayna Dışişleri Bakanı değerli dostum Kuleba da bu toplantıya katıldı. Savaştaki son durumu ve bölgeye yansımalarını bu toplantıda ele aldık. Aynı şekilde savaşın sonlandırılması için diplomasinin ve müzakerelerin öneminin altını da yaptığımız konuşmada özellikle çizdik. İstanbul Tahıl Anlaşması’nın uzatılması hakkında da tüm müttefiklere bilgi verdik.

Bu sabahki ikinci oturumda - biliyorsunuz Vilnius’ta NATO Zirvesi gerçekleşecek - bu Zirveye giden süreçte atılacak adımları değerlendirme imkânımız oldu. Bu toplantıda özellikle NATO’ya yönelik iki temel tehditten biri olan terörizmin her türüyle mücadele edilmesi gerektiğini bir kere daha hatırlattık. NATO’nun bu alandaki prensiplerinin gözden geçirilmesi gerektiğini vurguladık.

Kasım ayında Bükreş’te yapılan Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Terörle Mücadele Özel Koordinatörü atanmasını önermiştik. Bugün bu önerimizin takibini yaptık, bir kere daha hatırlattık.

2014 yılında Galler Zirvesi’nde kabul edilen Savunma Yatırımları Taahhüdü’nün yenilenmesi fikrini de bugün yaptığımız toplantıda ele aldık. Müttefiklerin savunma alanında ülkemize yönelik yaptırımların ve kısıtlamaların bütünüyle kaldırılması gerektiğini de bir kere daha hatırlattık. Bunlar kaldırılmadan yeni bir taahhüdü kabul etmeyeceğimizi de net bir şekilde vurguladık.

Son oturumda ise, İttifakın Asya-Pasifik ortakları da bizimle beraberdi. 4 ortak ülke katıldı: Japonya, Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda. Diğer taraftan, AB Yüksek Temsilcisi Borrell de bu toplantıda bizlerle beraberdi. Hem Ukrayna savaşının bu bölgeye etkilerini, hem de Asya-Pasifik bölgesindeki gelişmeleri bu toplantıda ele aldık. Avrupa-Atlantik güvenliğinin Asya-Pasifik güvenliğiyle yakından ilgili olduğunu da vurguladık. Toplantı vesilesiyle pek çok, dün ve bugün, ikili görüşmeler gerçekleştirdik.

Dün görüşmelerimize, İttifakın yeni üyesi Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto’yla başladık. Finlandiya’nın biliyorsunuz NATO’ya katılımına dair iç onay sürecimizi geçtiğimiz hafta tamamlamıştık. Haavisto’yu üyelik için tebrik ettik ve Ukrayna’daki görüşmeler dahil - biliyorsunuz Finlandiya’yla Barış için Arabuluculuk Dostlar Grubu’nun eş başkanlığını hem BM’de, hem de AGİT’te yapıyoruz. Bu tür çabalarımızı da gözden geçirme imkânımız oldu.

Ardından, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile bir araya geldim. ABD biliyorsunuz NATO Kurucu Anlaşması uyarınca üyelik belgelerini saklayan, yani depozitör ülke. Finlandiya’nın NATO’ya katılım onay belgesini dün elden teslim ettik, normalde Washington’a gönderiliyor. Blinken’la ayrıca F-16 sürecini, İsveç’in de NATO’ya üyelik süreci için neler yapması gerektiğini ve diğer bölgesel gelişmeleri de ele alma imkânımız oldu.

Ardından diğer aday ülke İsveç’in Dışişleri Bakanı Tobias Billström ile bir araya geldik. Deprem sonrası imar çalışmalarımıza destek için özellikle Avrupa Birliği’yle birlikte - biliyorsunuz İsveç, Dönem Başkanlığını yürütüyor Avrupa Birliği Konseyi’nin - düzenledikleri uluslararası konferans için bir kez daha kendilerine teşekkür ettik ve İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili süreçte atılması gereken adımları da ele aldık. Elbette bazı adımlar attı, ama bunlar yetersiz. Önümüzdeki süreçte ilave adımlar atması gerekiyor, bunların da ne olduğunu kendisiyle görüştük. Ayrıca, terörle mücadelede sonuç odaklı işbirliğinin şart olduğunu da hatırlattık.

Daimi Ortak Mekanizmasının son toplantısı burada, Brüksel’de gerçekleşmişti. Vilnius Zirvesi’nden önce dördüncü toplantıya Türkiye olarak biz evsahipliği yapacağız. Finlandiya da katılmaya devam edecek. Bu Daimi Ortak Mekanizma sadece üyelik süreciyle ilgili değil. Bu iki ülke - şu anda Finlandiya üye oldu - diyelim ki iki ülke de üye oldu - şu anda İsveç’in üyeliği sözkonusu değil - ama sonuçta bu sadece üyelik sürecinde değil üye olduktan sonra da devam edecek bir mekanizma. Yani taahhütlerin yerine getirilmesi üyelikten sonra da bu mekanizma sayesinde takip edilecek. İsveç ve Finlandiya’nın katılacağı bir sonraki toplantıya dediğim gibi Türkiye’de evsahipliği yapacağız.

Dün, son görüşmemizi Japonya Dışişleri Bakanı Hayashi Yoshimasa’yla gerçekleştirdik ve kendilerine de Türkiye’ye verdikleri depremden sonra destekleri için teşekkür ettik. Özellikle Japon halkına teşekkürlerimizi ilettik, çünkü Büyükelçiliklerimizin açtığı hesaplara en çok maddi katkı Japon halkından geldi. İkincisi Kazakistan. Kendilerine bir kere daha çok teşekkür ediyoruz. Ve her gelen, ayni ya da nakdi yapan Japon, Türkiye’nin geçmişte depremden sonra Japonya’ya yaptığı katkı, ayrıca İran-Irak Savaşı’nda Tahran’dan tahliye ettiğimiz Japonları unutmadıklarını söylediler. Elbette coğrafi olarak iki uzak ülkeyiz, ama her zaman yakın dostluk içinde olduğumuz gerek ülkelerimiz, gerekse halklarımız, olduğumuz bir ülke.

Bu sabah, Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı değerli dostum James Cleverly’la bir araya geldik. Savunma sanayi işbirliğimizi görüştük, TFX motorları, aynı zamanda Eurofighter Typhoon savaş uçakları konusunda. Yine nükleer modüler Rolls-Royce’un reaktörleri son durumunu konuştuk. Arkadaşlarımız gerekli temasları sürdürüyorlar.

Biraz önce İzlanda Dışişleri Bakanı Tordís’le de bir araya geldik. Şu anda Avrupa Konseyi’nin Dönem Başkanlığını yürütüyorlar. İzlanda’da düzenlenecek Avrupa Konseyi Dördüncü Zirvesi’nin hazırlık sürecini değerlendirdik. Bizdeki 14 Mayıs seçimlerinden hemen sonra Zirve gerçekleşecek. 2004’ten sonra - yaklaşık kaç sene oluyor - 20 sene sonra gerçekleşen bir Zirve maalesef. Avrupa Birliği üyesi ülkeler daha çok Avrupa Birliği’ne odaklandığı için, Avrupa Konseyi biraz ihmal edildi. Yaklaşık 11 sene orada zaman geçirdiğim için Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Başkanlığı dahil, o örgütün daha etkin olması gerektiğine de inanıyoruz. Dolayısıyla bu Zirve konusunda her türlü desteği verebileceğimizi söyledik.

Diğer taraftan İzlanda’yla da ilişkilerimizin daha iyi olması gerektiğinin altını çizdik, birçok alanda ilişkilerimizi geliştirme potansiyelimiz var.

Bu ikili formatta, resmi formatta yaptığımız görüşmelere ilaveten ayaküstü birçok mevkidaşımızla da görüşme imkânımız oldu. Bunlardan bir tanesi de Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba. Kendisini Türkiye’ye davet ettik. Biliyorsunuz yarından itibaren Lavrov’u, yarın akşam ve Cuma günü Lavrov’u Ankara’da ağırlayacağız. Biz her zaman Türkiye olarak iki ülke arasında dengeyi çok iyi bir şekilde koruduk, dolayısıyla kendisini de ülkemizde ağırlamaktan memnuniyet duyacağımızı söyledik.

Dün ayrıca Uluslararası Demokratlar Birliği’nin düzenlediği iftar programına katıldık. Bu iftar programına sadece Belçika’da yaşayan vatandaşlarımız değil Avrupa’nın birçok ülkesinden, sivil toplum örgütleri de katıldı. Farklı dinlerden vatandaşlarımız da vardı. Son derece anlamlı bir iftar programı oldu. Kendilerine de bizi de davet ettikleri için çok teşekkür ediyoruz.

Biraz sonra, sizinle görüşten sonra inşallah nasip olursa ülkemize döneceğiz ve orada çalışmalarımızı sürdüreceğiz.

Söylediğim gibi Lavrov’u da yarın akşam inşallah Ankara’da ağırlayacağız.

Evet, şimdi sorularınız varsa onları cevaplayalım.

SORU- Efendim, Anadolu Ajansı.

İlk sorum sıcak bir gelişmeye dair aslında. İsrail güçleri Mescid-i Aksa’ya bir baskın düzenledi ve mescide sığınanlara müdahale etti. Bakanlık bir açıklama yaptı, ama gelişmelere ilişkin sizin düşünceleriniz neler efendim?

DIŞİŞLERİ BAKANI MEVLÜT ÇAVUŞOĞLU- Evet, dün gece takip ettik. Bu kutsal Ramazan ayında İsrail, Harem-i Şerif’in kutsiyetini ihlal etti, aynı şekilde tarihi statükosunu bozacak bir adım attı. Bunu kabullenmek mümkün değil. Şiddetli bir şekilde lanetliyoruz. Son zamanlarda Avrupa’da başlayan bu ırkçılık, İslam düşmanlığı özellikle İsrail’de de artarak devam ediyor. Özellikle Ramazan ayında böyle provokasyonların olmaması konusunda kendilerini de uyarmıştık. Hatta Dışişleri Bakanı Eli Cohen Ankara’ya geldiği zaman depremden sonra, gerek yaptığımız ikili görüşme de, gerekse de Sayın Cumhurbaşkanımızın kabulünde bunu özellikle hatırlattık. Sayın Cumhurbaşkanımız İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’la ne zaman görüşse bu konuyu da özellikle hassasiyetle hatırlatıyorlar, aktarıyorlar. Sonuçta İsrail’in bu tür saldırıları sonlandırması lazım. Hemen sonlandırması lazım. Koalisyonun içine baktığımız zaman ırkçı, aşırı ırkçı partiler de var, siyasetçiler de var. Daha önce biliyorsunuz Mescid-i Aksa’da buna benzer ilk başlarda provokasyonlar olmuştu. Bir Bakan var sözde güvenlikten sorumlu Ben-Gvir diye, ama her türlü provokasyonu ve güvenliği bozacak adımlar atıyor. Bu tabii Ortadoğu’da ve Filistin-İsrail konusunda gerginliğin artmasına da sebep oldu. İsrail’in dün Mescid-i Aksa’da yaptığı Harem-i Şerif’in kutsiyetini ihlal eden attığı bu adımı kabul etmek mümkün değil ve umarım bir daha tekrarlanmaz. Çünkü bu tür saldırılar gerçekten iyice haddini aşmıştır. O nedenle Bakanlığımızda bu sabah bir açıklama yaptı, ama bunun takipçisi olmaya devam edeceğiz.

Bizim her zaman söylüyoruz, İsrail evet bir normalleşse süreci oldu, yani daha doğrusu diyalog tekrar başladı, ama bizim İsrail’le angajmanımızın kesinlikle Filistin davası pahasına olamaz. Ve o konuda biz ilkelerimizden, inancımızdan hiçbir şekilde taviz veremeyiz.

SORU- … İsveç NATO ilişkileri çerçevesinde dün mevkidaşınızla bir araya geldiniz … bir taraftan Üçlü Mutabakat çerçevesinde onların adım atmasını bekliyoruz. 1 Haziran’da yeni terörle mücadelesiyle ilgili, diğer taraftan da örneğin dün Stockholm’de mahkeme Büyükelçiliğin önünde yakılan Kur’an’la ilgili olarak tutuklama kararına itiraz edildi ve serbest bırakıldı. Bu çerçevede hem uluslararası toplumun Türkiye’ye İsveç konusunda uyguladığı baskı … İsveç’in üyeliği konusunda son durum nedir acaba?

DIŞİŞLERİ BAKANI MEVLÜT ÇAVUŞOĞLU- Biz herhangi bir baskı görmüyoruz işin doğrusu. Dün ve bugünkü toplantılarda, müttefikler de İsveç’in Finlandiya’dan sonra üye olması gerektiğini, umut ettiklerini söylüyorlar. Aynı şekilde ikili görüşmelerimizde de müttefiklerimiz bunu söylüyor. Bizim onlara cevabımız gayet açık, net. Türkiye, NATO’nun açık kapı politikasını her zaman desteklemiştir. Başından beri Finlandiya’yla izafi olarak bir sorunumuzun olmadığını, daha doğrusu daha az sorunumuz olduğunu söylemiştik. Finlandiya bu yönde Üçlü Muhtıradan sonra adımlar da atmıştır. Dolayısıyla, Türkiye’nin Finlandiya’nın NATO üyeliğini desteklemesi, protokolünü onaylaması, aslında NATO’nun açık kapı politikasını desteklediğinin göstergesidir. Ama diğer taraftan bu Üçlü Muhtıranın uygulanması konusunda ve de terörle mücadelede somut adım atma konusunda, her ne kadar atılan bazı adımları olumlu karşılasak da, henüz Finlandiya’nın adımlarının yetersiz olduğunu da herkese söylüyoruz. Konuşmalarımızda da söyledik. Dün Finlandiya’nın üyeliğini memnuniyetle karşıladığımızı toplantıda vurgularken, özellikle İsveç’in de daha fazla adım atması gerektiğini hatırlattık.

Terörle mücadele yasası, yeni yasa, 1 Haziran’da yürürlüğe girecek. Anayasa değişikliği yılbaşı itibariyle yürürlüğe girmişti. Ve terörle mücadelede İsveç’in somut adımlar atması gerekiyor. Bizim iadesini istediğimiz kişilerle ilgili soruşturmaların devam ettiğini dün İsveç Dışişleri Bakanı da bir kere daha söyledi. Diğer taraftan, özellikle PKK-PYD-YPG’nin İsveç’te faaliyetleri devam ediyor. Halen kendisine insan devşirebiliyor. Özellikle terörizmin finansmanı konusunda hep mücadele edelim diyoruz, ama İsveç’te PKK için ciddi kaynak oluşturuyorlar. Ve açık bir şekilde PKK propagandası, bölücü başının resimleriyle, terör örgütünün paçavralarıyla devam ediyor. Dolayısıyla, İsveç’in bunları sonlandırması gerekiyor. Bir taraftan adli yardımlaşmayla ilgili anlaşmamız var, ama bu teröristlerin iadesiyle ilgili de somut adımları görmek istiyoruz.

SORU- Anadolu Ajansı, Tuğrul Çam.

Benim sorum, Moskova’da geçen gün yapılan bir toplantıyla ilgili. Türkiye, İran ve Rusya arasında Dışişleri Bakan Yardımcıları düzeyinde bir toplantı vardı. Görüşmelerin devamı konusunda bir gelişme var mı? Bakanlığınızca yine bir toplantı bekleyebilir miyiz? … Sayın Lavrov’un ziyaret, sırasında özellikle Ukrayna konusunda bir gelişme bekliyor muyuz, arabuluculuk, tahıl anlaşması veya barışla ilgili konularda?

DIŞİŞLERİ BAKANI MEVLÜT ÇAVUŞOĞLU- Çok teşekkür ediyorum.

Toplantı sonunda arkadaşlarımızın yaptığı açıklamayı zaten siz de takip ettiniz. Dışişleri Bakanları Toplantısının hazırlıklarını yapmak üzere Bakan Yardımcıları düzeyinde bir toplantı gerçekleşti. Bakan Yardımcımız Burak Akçapar bu toplantıya katıldı. Kendisiyle de sürekli temas halindeydik oradaki görüşmeler, müzakerelerle ilgili. Ve en sonunda bir açıklama oldu. Burada istişarelere devam edilmesi hususunda mutabık kaldıklarını da vurguladılar.

Sonuçta bu toplantının amacı neydi? Dışişleri Bakanları Toplantısının hazırlığını yapmak ve önümüzdeki süreçte Dışişleri Bakanları düzeyinde toplantının olabilmesi için. Şimdi Rusya’dan davet bekliyoruz. Tekrar Moskova’da olacağı öngörülüyor.

Diğer taraftan Lavrov’un ziyaretinde tabii ikili meseleler - son zamanlarda uluslararası toplantılar marjında bir araya geldik ama, kısa kısa görüşme imkânımız oldu - biriken konular var ikili düzeyde, onları ele alacağız. Ayrıca, kaçınılmaz olarak tabii Ukrayna savaşı, yürüttüğümüz diplomasi çabaları, arabuluculuğumuz, esir takasıyla ilgili konu. Tahıl Anlaşması biliyorsunuz bu sefer 60 günlük dedi Rusya ve 120 güne uzatılabilmesi için beklentilerin karşılanması gerektiğini söyledi. Burada Rusya’yı savunmak için söylemiyoruz ama, halen tahıl ve gübre ihracatındaki sorunlar devam ediyor. BM’yle birlikte bunları nasıl çözebileceğimizi New York’ta Genel Sekreterle görüştük. Şimdi bunun üzerinde çalışıyoruz. Biraz olgunlaştıktan sonra sizlerle de paylaşacağız. Burada Türkiye’nin gene kilit bir rolü olacak. Sorunlar özellikle nedir? Ödeme, sigorta ve de gemilerin limanlardan alabilecekleri hizmetler. Özellikle sigorta, bankacılık ve ödemelerle ilgili ABD ve İngiltere kilit ülkeler ve bu konuları hem Blinken’la, hem de Cleverly ile yaptığımız ikili görüşmelerde ele aldık.

Elbette savaşın bir an önce sona ermesini istiyoruz Türkiye olarak. Savaşın devamının herkese zarar, başta yakın coğrafya, biz dahil olmak üzere. O nedenle tarafların tekrar müzakere masasına dönmesi için çabalarımızı devam ettireceğiz. Ama önümüzdeki süreçte her iki taraf da ciddi bir saldırıya hazırlık yapıyor, görüyoruz, bahar aylarıyla beraber, bundan da endişe duyuyoruz. Bir an önce müzakere masasında Ukrayna’nın sınır ve toprak bütünlüğünün de temin edilmesiyle kalıcı bir barışa ulaşılması için biz çabalarımızı sürdüreceğiz.

SORU- Efendim, TRT Haber.

Malum Mısır’la başlayan bir süreç vardı, Mısır’ın ... sizin geride bıraktığımız ayda Mısır’a bir ziyaretiniz oldu. Bu ziyaretler devam edecek mi? Mısırlı mevkidaşınızı Türkiye’ye bekliyor musunuz?

DIŞİŞLERİ BAKANI MEVLÜT ÇAVUŞOĞLU- Devam edecek. Kendisini Türkiye’ye davet ettim. Ramazan ayında özellikle bir araya gelme konusunda prensip olarak mutabık kaldık. Bazı tarih önerilerinde bulunduk. Kendileri de karşı tarih önerilerinde bulundular. Şu anda arkadaşlarımız üzerinde çalışıyorlar ve inşallah Sameh Shoukry’i ülkemizde tekrar ağırlamaktan memnuniyet duyacağız. Kendileri biliyorsunuz Adana’ya geldi ve oradan Mersin’e insani yardım getiren geminin karşılanması için beraber geçtik, oradan da deprem bölgesine beraber gitmiştik, daha sonra da ben gittim ve şimdi kendisini de Türkiye’de ağırlamak için arkadaşlarımız program üzerinde çalışıyorlar, inşallah devam edecek.

SORU- Efendim, ABD’nin Ankara Büyükelçisi Flake’in Cumhurbaşkanı adayı ve CHP Genel Bakanı Kemal Kılıçdaroğlu’nu ziyaret etmesi üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok net ifadeleri oldu ve eleştirileri oldu. Siz de dün ABD’li mevkidaşınız Blinken’la bir araya geldiniz, bu konu gündeme geldi mi acaba?

DIŞİŞLERİ BAKANI MEVLÜT ÇAVUŞOĞLU- Şöyle: Şimdi tabii Büyükelçilerin - ve diplomaside bazı teamüller vardır, şimdi seçim atmosferine girildikten sonra mesela birçok ülke diğer seçim atmosferinde olan, seçim kampanyasının başladığı dönemde ziyaretleri gerçekleştirmezler. Niye? Taraf tutuyoruz görüntüsü vermemek için. Biz de buna azami bir şekilde Türkiye olarak dikkat ediyoruz, bizi ziyaret etmek isteyenler de aynı şekilde.

Mesela Biden Cumhurbaşkanımızı G20 Toplantısında Amerika’ya davet etti. Sayın Cumhurbaşkanımız da seçim öncesi gelmem doğru olmayabilir, seçimden sonra size gelirim dedi. Neticede biz bu kadar hassasiyet de gösteriyoruz, bir Büyükelçinin de bir adayla görüşmesi doğru değildir. Taraf tutuyor görüntüsü vermemesi lazım bir Büyükelçinin, hangi ülkenin büyükelçisi olursa olsun. Aynı bu düşüncelerimi dün tabii Blinken’a da söyledim. Normal şartlarda Büyükelçiler o ülkede herkesle görüşebilirler. Bizim de görüşümüzü, iznimizi de alıyorlar, soruyorlar, diğer ülkelerin büyükelçileri de. Bu tür temaslar olur, ama seçim atmosferinde Büyükelçinin bir adayla gidip görüşmesi ve taraf tutuyor görüntüsü kabul edilir bir durum değildir. Sayın Cumhurbaşkanımızın tepkisi de bu yüzdendir.

* Interpress deşifresidir.