Türkiye, geçtiğimiz 20 yılda İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı
(OECD) ülkeleri arasında enerji talebinin en hızlı arttığı ülkedir. Bu
dönemde, elektrik ve doğalgaz talep artışında Çin’den sonra dünyada ikinci
sırada Türkiye gelmektedir.
Dünyadaki ispatlanmış petrol ve doğal gaz rezervlerinin yaklaşık %60’ına
komşu bir bölgede yer alan Türkiye, bölgesindeki en büyük doğal gaz ve
elektrik pazarlarından biri haline gelmiştir.
Öte yandan, Türkiye enerji talebini karşılamakta yaklaşık %74 oranında dışa
bağımlıdır. Türkiye’nin enerji stratejisinin çok yönlü yapısı ve enerjide
dışa bağımlılığı bu alanda uluslararası ilişkilerin önemini artırmaktadır.
Enerji arz güvenliğini güçlendirmek için güzergâh ve kaynak
çeşitlendirmesini sağlamak Türkiye’nin enerji stratejisinin ana
hedeflerinden biridir. Türkiye aynı zamanda bölgesel ve küresel enerji
güvenliğine katkıda bulunmayı ve enerjide bölgesel ticaret merkezi olmayı
hedeflemektedir. Türkiye’nin enerji stratejisinin uluslararası boyutunu
oluşturan temel unsurlar şunlardır:
1. Artan talep ve dışa bağımlılığı dikkate alarak, petrol ve doğal gazın
tedarikinde güzergâh ve kaynak çeşitlendirmesini sağlamak,
2. Bölgesel ve küresel enerji güvenliğine katkıda bulunmak,
3. Enerjide bölgesel ticaret merkezi olmak,
4. Enerji zincirinin her aşamasında sürdürülebilir kalkınma bağlamında
sosyal ve çevresel etkileri dikkate almak,
5. Yerli ve yenilenebilir enerjinin elektrik üretimindeki payını artırmak,
6. Nükleeri enerji sepetimize dâhil etmek.
Türkiye’nin enerji üretimi, tüketimi ve kurulu güç potansiyeline dair
bilgilere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın (ETKB) aşağıdaki
internet bağlantısından erişmek mümkündür:
https://enerji.gov.tr/enerji
Türkiye’nin petrol, doğalgaz ve elektrik piyasalarına dair bilgilere,
ithalat ve ihracat rakamları dâhil Enerji Piyasası Düzenleme Kurumumuzun
(EPDK) aşağıdaki internet bağlantısından erişmek mümkündür:
https://www.epdk.gov.tr/
Ulusal Enerji Bileşiminin Geliştirilmesi
Türkiye, enerjide dışa bağımlılığın azaltılması, yerel kaynakların
kullanımının azami seviyeye yükseltilmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele
hedefleri doğrultusunda, ulusal enerji bileşiminde yenilenebilir enerji
kaynaklarının payını yükseltme ve enerji sepetine nükleer enerjiyi ekleme
yolunda çalışmalarını sürdürmektedir.
Yenilenebilir Enerji
Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesine büyük önem
vermektedir. 2017 yılında kabul edilen Milli Enerji Politikası uyarınca
yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artırılması ana
öncelikler arasındadır. Türkiye, yenilenebilir enerjide kurulu güç
bakımından Avrupa’da 5. ve dünyada 12. sıraya yükselmiştir. Türkiye’de 2022 sonu itibariyle kurulu gücün %54’ü yenilenebilir kaynaklardan oluşmaktadır.
Ülkemizin yenilenebilir enerji alanındaki verilerine aşağıdaki
bağlantılardan erişmek mümkündür:
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-hidrolik
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-ruzgar
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-gunes
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-jeotermal
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-biyokutle
Nükleer Enerji
Türkiye, artan enerji talebinin karşılanması, enerjide dışa bağımlılığın ve
çevresel olumsuz etkilerin azaltılması amacıyla enerji üretiminde nükleer
enerjiden de yararlanılması kararı almıştır. Bu çerçevede, halihazırda
Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin (NGS) inşası sürmektedir. Akkuyu NGS’de ilk
reaktörün 2023 yılında faaliyete alınması hedeflenmektedir.
Akkuyu NGS, 3+ (artı) nesil bir nükleer santral olup, en ileri güvenlik
sistemlerine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Sahip olduğu tüm güvenlik
önlemleri Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı standartlarına uygundur. Ayrıca
Sinop’ta ve Trakya bölgesinde kurulacak NGS’ler için çalışmalar
sürmektedir.
Ülkemizin nükleer enerji politikasına ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki
bağlantıdan erişmek mümkündür:
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-nukleer-enerji
Türkiye’nin Küresel Enerji Ticaretindeki Rolü
Türkiye bölgesinde enerji ticaretinde merkez ülke konumuna ulaşmayı
amaçlamaktadır. Türkiye bu hedefe yönelik olarak bölgede önemli doğalgaz ve
petrol boru projelerini hayata geçirmiş veya hayata geçirilmesine öncülük
etmiştir. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı (BTC), Güney Kafkasya
Doğal Gaz Boru Hattı (SCP), Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) Doğal Gaz Boru Hattı,
Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Enterkonnektörü (ITG), Trans Anadolu Doğal Gaz
Boru Hattı (TANAP) ve TürkAkım bu kapsamdaki projeler arasındadır.
Türkiye’nin Avrupa’nın enerji arz güvenliğine yıllardır sağladığı katkı
2020 yılında yeni bir seviyeye ulaşmıştır: Avrupa’nın 4. doğal gaz arteri
olan Güney Gaz Koridoru 2020 sonunda tamamlanan Trans Adriyatik Boru Hattı
(TAP) sayesinde hayata geçmiştir. Güney Gaz Koridoru’nun belkemiği
Türkiye’den geçen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı’dır (TANAP). TANAP’ın
2026 yılında 31 milyar metreküp (bcm) yıllık kapasiteye ulaşması
hedeflenmektedir.
Son dönemde ülkemizin doğal gaz arz güvenliğinin pekiştirilmesine katkı
sağlayan diğer bir proje TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı projesidir. Bu proje
Karadeniz’in altından döşenen her biri 15,75 bcm kapasiteye sahip iki boru
hattından oluşmaktadır. İlk hat ülkemize, ikinci hat ise Avrupa ülkelerine
doğal gaz sevki gerçekleştirmektedir.
Dünya petrol talebinin yaklaşık %3’ünün Türk Boğazları yoluyla taşınması
nedeniyle küresel enerji güvenliği bakımından Türk Boğazlarının da ayrı bir
önemi vardır.
Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri
A. Petrol Boru Hatları
i. Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Hattı (Irak-Türkiye Ham Petrol Boru
Hattı)
ii. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı (BTC)
Petrol boru hatları ve projelere ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki
bağlantıdan erişmek mümkündür:
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-petrol-boru-hatlari
B. Doğal Gaz Boru Hatları
i. İran – Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı
ii. iii. Mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı
iii. Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE)
iv. Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Enterkonektörü (ITG)
v. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP)
vi. TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı
Doğal gaz boru hatları ve projelere ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki
bağlantıdan erişmek mümkündür:
https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-dogal-gaz-boru-hatlari-ve-projeleri
Türkiye-AB Enerji İlişkileri
Enerji, Türkiye-AB ilişkilerinin en önemli konularından birini
oluşturmaktadır. Avrupa’nın enerji güvenliğinin temini konusunda
vazgeçilmez bir konumda olan ülkemiz, bölgesel enerji işbirliğine verilen
önemin bir göstergesi olarak, 2006 yılında Enerji Topluluğu’na gözlemci
olarak katılmıştır.
Türkiye’nin AB katılım müzakereleri kapsamında, “Enerji Faslı”nın tarama
süreci 2007 yılında tamamlanmıştır. Türkiye Enerji Faslı’nın en yakın
zamanda müzakereye açılmasını arzu etmektedir.
TEİAŞ İle ENTSO-E Arasında İmzalanan Uzun Dönemli Anlaşma
Türkiye elektrik pazarının Avrupa elektrik pazarıyla fiziksel
entegrasyonunun sağlanması amacıyla Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)
Genel Müdürlüğü ile ENTSO-E ilgili kurullarının Türkiye elektrik sisteminin
Avrupa Kıtası elektrik sistemine kalıcı olarak bağlantısı hususunda 15
Nisan 2015 tarihinde Brüksel’de "Uzun Dönemli Anlaşma" imzalanmıştır.
Böylece Türkiye elektrik sistemi ve elektrik piyasası ile Avrupa iç
elektrik piyasası arasında ileri bir entegrasyon sağlanmıştır.
Enerji İstatistikleri
Enerji alanında ülkemize ilişkin başlıca istatistiklere ve aylık sektör
raporlarına TÜİK ve EPDK’nın aşağıdaki bağlantılarından ulaşılabilmektedir.
https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=cevre-ve-enerji-103&dil=1
https://www.epdk.gov.tr/
Enerji Alanında Başlıca Uluslararası Kuruluşlar
Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency - IEA) (
https://www.iea.org/
)
Uluslararası Enerji Ajansı (UEA) OECD çatısı altında 1974 yılında petrol
arz güvenliğini temin etmek amacıyla kurulmuştur. UEA günümüzde enerji
alanında çok daha geniş bir çerçevede faaliyet göstermektedir. Türkiye
UEA’nın kurucu üyeleri arasındadır. Merkezi Paris’tedir.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (International Atomic Energy Agency –
IAEA)
(
https://www.iaea.org/
)
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), hükümetler arası bağımsız bir
örgüt olarak 1957 yılında kurulmuştur. UAEA’nın kuruluş amacı nükleer
enerjinin potansiyel barışçıl kullanım alanlarının yaygınlaştırılmasıdır.
Bu çerçevede, UAEA atom enerjisinin barışçıl amaçlar dışında
kullanılmasının önlenmesine yönelik faaliyetler yürütmektedir. Ülkemiz 1957
yılında UAEA’ya üye olan ilk ülkeler arasında yer almıştır. Ajans’ın
merkezi Viyana’dadır.
Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (International Renewable
Energy Agency - IRENA) (
https://www.irena.org
)
Türkiye 26 Ocak 2009 tarihinde Bonn’da düzenlenen konferans sonunda
imzalanan anlaşmayla, Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı’nın (IRENA)
kurucu üyesidir. 2011 yılında faaliyete geçen IRENA sürdürülebilir kalkınma
amacıyla yenilenebilir enerjinin yaygın ve artan biçimde kullanımını teşvik
etmeyi amaçlayan bir uluslararası kuruluştur. 2020 itibarıyla 162 üyesi
bulunmaktadır. Merkezi Abu Dabi’dedir.
Enerji Şartı Anlaşması (Energy Charter Treaty) (
https://www.energycharter.org/
)
Enerji Şartı Anlaşması enerji güvenliğinin sağlamasını amaçlayan ve bu
doğrultuda şeffaf, rekabetçi piyasaların tesis edilmesi ve sürdürülebilir
kalkınmanın desteklenmesini temel alan bir anlaşmadır. Bu çerçevede enerji
alanında yatırımlar, enerji ticareti, enerji verimliliği ve
anlaşmazlıkların çözümü gibi konularda düzenlemeler içermektedir. 2020
itibarıyla 56 üyesi bulunmaktadır. Ülkemiz Anlaşmaya taraftır. Sekretaryası
Brüksel’dedir.