Türkiye'nin Çok Taraflı Ulaştırma Politikası
Türkiye, kıtalar ve bölgeler arası konumu çerçevesinde bölgesel ulaştırma
koridorlarının geliştirilmesine yönelik birçok girişime destek vermektedir.
Bu bağlamda, Türkiye’nin merkezinde olduğu bölgeler arasında ve ötesinde,
ticari, ekonomik ve yatırım ilişkilerinin yanısıra, siyasi ve kültürel
ilişkilerin de geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
A. Orta Koridor Girişimi
Türkiye’den başlayarak Kafkaslar bölgesine, buradan da Hazar Denizi’ni
aşarak Türkmenistan ve Kazakistan’ı takiben Orta Asya ve ÇHC’ye ulaşan
Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor (Orta Koridor), tarihi İpek Yolu’nun
canlandırılması projesinin en önemli bileşenlerinden birini
oluşturmaktadır. Orta Koridor ülkemizden başlayarak,
demiryolu ve karayolu bağlantılarıyla sırasıyla Gürcistan, Azerbaycan
ve Hazar Denizine, buradan da (Hazar geçişi kullanılarak)
Türkmenistan- Özbekistan-Kırgızistan veya Kazakistan güzergâhını takip
ederek ÇHC’ye
uzanmaktadır. Bu çerçevede,
Bakü/Alat (Azerbaycan), Aktau/Kuryk (Kazakistan) ve Türkmenbaşı
(Türkmenistan) limanları
Hazar Geçişindeki kombine taşımacılık için kullanılmaktadır.
Orta Koridor Girişimimiz, başta denize çıkışı olmayan ülkeler olmak üzere,
bölge ülkelerinin ilgisini çekmektedir.
Bir yıl içinde Çin’den Avrupa’ya giden 10 milyon konteynırın
%96’sı denizyoluyla, ancak %4’ü Kuzey Koridoru olarak adlandırılan
Trans-Sibirya Demiryolu hattı üzerinden
sevk edilmektedir. Orta Koridor, Avrupa ile Asya arasında bir ticaret yolu
olarak Kuzey Koridoruna oranla daha hızlı ve daha ekonomik, 2.000 km daha
kısa, iklim koşulları bakımından da daha elverişli olup, deniz yoluna
kıyasla ulaşım süresini 1/3 nispetinde (15 gün) kısaltmaktadır.. Orta
Koridor ayrıca, Ülkemizin liman bağlantıları sayesinde Asya’daki yük
trafiğinin Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Akdeniz bölgesine ulaşması için önemli
fırsatlar sunmaktadır.
Orta Koridor rotası etkin kullanıldığı takdirde, halen yıllık 600
milyar ABD Doları tutarında olan Avrupa-Çin ticaret trafiğinden Orta
Asya ülkeleri ekonomik fırsatlar elde edilebilecektir.
Özellikle Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan limanlarında lojistik
merkezler ve serbest ticaret sahaları kurulması, Trans Hazar işbirliğinin
gelişmesine ve derinleşmesine katkı sağlayacaktır.
Orta Koridor kapsamında yürütülmekte olan işbirliği çerçevesinde, Türk Konseyi üye ülkelerinin Ulaştırma Bakanları arasında
bir “Ortak İşbirliği Protokolü” imzalanmıştır. Ayrıca,
ülkeler arasında ulaştırma alanında çıkabilecek sorunlara pratik çözümler
getirmesi öngörülen Bakan Yardımcıları düzeyinde bir “Koordinasyon Kurulu”
ihdas edilmiştir. İlaveten,
Bakü, Aktau ve Samsun Limanları arasında Kardeş Liman ilişkisi
tesis eden bir Mutabakat Muhtırası imzalanmıştır. Türk Konseyi çatısı
altında ayrıca, üye ülkeler arasında “Uluslararası Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşması” taslağı
üzerinde müzakereler sürdürülmektedir.
Hazar Geçişli ulaştırma seçeneklerinin etkin hale getirilmesi yolunda bir
diğer önemli çaba, Kazakistan, Azerbaycan ve Gürcistan
arasında 7 Kasım 2013 tarihinde imzalanan
“Trans-Hazar Uluslararası Ulaştırma Hattının Geliştirilmesi için
Koordinasyon Komitesi İhdası”
başlıklı anlaşmadır. Bilahare Çin’in taraf olduğu bahsekonu anlaşma
çerçevesinde, Orta Koridor üzerindeki ilk deneme sürüşü 28 Temmuz 2015
tarihinde gerçekleştirilmiş, Batı Çin’den hareket eden konteynır treni
(Nomad Ekspres) 6 gün sonra Aktau Limanı üzerinden Bakü’ye başarıyla
ulaşmıştır. Bakü-Tiflis-Kars (BTK) Demiryolu’nun 2017 yılı
içinde (resmi açılış 30 Ekim 2017) faaliyete geçmesiyle Orta Koridor’un
önemli bir ayağı tamamlanmıştır.
BTK Demiryolu’nun Tiflis’ten Kars’a gerçekleştirilen test sürüşü 27 Eylül
2017 tarihinde düzenlenmiştir. Başlangıçta yılda 1 milyon yolcu ve 6,5
milyon ton yük, 2034 yılında ise 3 milyon yolcu ve 17 milyon ton yük
taşınması öngörülen BTK Demiryolu, Çin ile Avrupa arasındaki kesintisiz
ulaşım ve ticaretin tesisinde yeni bir perspektif sunmaktadır.
Ayrıca,
Orta Koridor geçişlerinden birini oluşturan
Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan-Türkmenistan-Afganistan transit
taşımacılık koridoru (Lapis Lazuli)
, gerek denize çıkışı olmayan Afganistan için büyük önem taşımakta, gerek
bölgesel entegrasyon ve bağlantısallığın geliştirilmesine, ekonominin
çeşitlendirilip büyümesine ve bölgesel istikrar ve refahın tesisine yönelik
çalışmalarımızın somut bir neticesini teşkil etmektedir. “Lapis Lazuli”
koridoruna ilişkin Anlaşma, 14-15 Kasım 2017 tarihlerinde Aşkabat’ta
düzenlenen “Afganistan için Bölgesel Ekonomik İşbirliği Konferansı” (RECCA)
Bakanlar Konferansı sırasında imzalanmıştır.
Ülkemiz, tarihi İpek Yolu’nun yeniden canlandırılmasına yönelik olarak
çeşitli projeler geliştirmiştir. Bu çerçevede, ülkemizi Orta Asya üzerinden
Çin’e bağlayan “Orta Koridor” bağlamında gümrüklerarası
işbirliğine yönelik “Kervansaray Projesi”nin yanısıra,
Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan “Marmaray”, 26
Ağustos 2016 tarihinde açılışı yapılan “Yavuz Sultan Selim Köprüsü”, 20 Aralık 2016 tarihinde
hizmete giren “Avrasya Tüp Geçit”i ve 29 Ekim 2018
tarihinde açılışı yapılan İstanbul Havalimanı, tamamlanmış
projeler arasında olup, Çanakkale Boğazı Köprüsü,
“3 Katlı Tüp Geçit Projesi”, “Filyos (Zonguldak), Çandarlı (İzmir) ve
Mersin Limanları inşası”
ve yine Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayacak olan
“Edirne – Kars Hızlı Tren ve Bağlantıları Demiryolu Projesi”
ne yönelik çalışmalar ise halen sürdürülmektedir.
B. “Kuşak ve Yol” Girişimi
İpek Yolu’nun yeniden canlandırılmasını öngören Orta Koridor Girişimi, Doğu
ile Batı arasında bağlantısallığın geliştirilmesini hedefleyen ÇHC’nin
Kuşak ve Yol Girişimi ile doğal bir sinerji yaratmaktadır. Bu çerçevede,
ülkemiz Kuşak ve Yol Girişimini “kazan-kazan” ilkesi çerçevesinde
desteklemektedir.
Bu bağlamda,
"Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti
Arasında İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu ile
Orta Koridor Girişiminin Uyumlaştırılmasına İlişkin Mutabakat
Muhtırası"
, G20 Liderler Zirvesi vesilesiyle 14 Kasım 2015 tarihinde Antalya’da
imzalanmıştır.
Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında, Orta Koridor üzerinden ülkemize (6 Kasım
2019, Ankara) ulaşan ilk yük treni olma özelliğine sahip Çin Demiryolu
Ekspresi Chang’an Treni, Orta Koridoru ve BTK demiryolu ve Marmaray dahil
olmak üzere ülkemizin ulaştırma altyapısını kullanarak Çin’in Xi’an
kentinden Çekya’nın başkenti Prag’a seferini 18 günde tamamlamıştır.
Önümüzdeki dönemde, benzer nitelikteki seferlerin sayısının artış
göstermesi beklenmektedir.