a. Siyasi İlişkiler

Türk-Yunan ilişkileri 1999 yılı itibariyle işbirliği ve diyaloğa dayalı yeni bir döneme girmiştir. Bu çerçevede, iki ülke arasındaki sorunların diyalog yoluyla ele alınması amacıyla siyasi istişareler, istikşafi temaslar, Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi (YDİK) gibi çeşitli mekanizmalar geliştirilmiş ve son yıllarda üst düzey ziyaretler artış göstermiştir. Bu doğrultuda, Türkiye, bir yandan, sorunların diyalog yoluyla çözümlemesi için çaba göstermeye devam ederken, diğer yandan, ikili ilişkilerin her alanda geliştirilmesini hedeflemekte ve her iki ülkenin yararına somut projelerin hayata geçirilmesini desteklemektedir.

YDİK toplantıları, her iki ülke Hükümet Başkanları başkanlığında ve Dışişleri Bakanları koordinasyonunda, sırasıyla ülkemizde ve Yunanistan’da düzenlenmektedir. YDİK toplantılarının birincisi 14-15 Mayıs 2010 tarihlerinde Atina’da, ikincisi 4 Mart 2013 tarihinde İstanbul’da, üçüncüsü 6 Aralık 2014 tarihinde tekrar Atina’da, dördüncüsü 8 Mart 2016 tarihinde İzmir’de ve beşincisi 7 Aralık 2023 tarihinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. YDİK sürecinde bugüne kadar toplam 70 belge imzalanmıştır.

5’inci YDİK sırasında Sayın Cumhurbaşkanımız ile Başbakan Miçotakis arasında imzalanan “Dostane İlişkiler ve İyi Komşuluk Hakkında Atina Bildirgesi” ile ilişkilerin geleceğine yönelik sağlam bir temel oluşturulmuştur.

Sayın Cumhurbaşkanımızın 7-8 Aralık 2017 tarihlerinde Atina ve Gümülcine’yi kapsayan bir program çerçevesinde Yunanistan’a gerçekleştirdiği resmi ziyaret, iki ülke arasında Devlet Başkanı düzeyinde 1952 yılından beri yapılan ilk resmi ziyareti teşkil etmiştir.

Son dönemde iki ülke arasındaki olumlu gündem çerçevesinde üst düzey ziyaretler artmıştır. Sayın Cumhurbaşkanımız YDİK vesilesiyle 7 Aralık 2023 tarihinde Atina’yı ziyaret etmiştir. Ayrıca, Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis 13 Mayıs 2024 tarihinde ülkemize bir çalışma ziyareti gerçekleştirmiştir.

İki ülke Dışişleri Bakanlıkları arasında Bakan Yardımcısı düzeyindeki Siyasi Diyalog Toplantıları düzenli olarak gerçekleştirilmekte olup, son Siyasi Diyalog Toplantısı 11 Mart 2024 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir.

Ülkemiz ile Yunanistan arasında Ege Denizi’nde birbiriyle bağlantılı ve ülkemizin temel hak ve çıkarlarını doğrudan etkileyen bir dizi sorun bulunmaktadır.

b. Ticari ve Ekonomik İlişkiler

Yunanistan’la ilişkilerimizde diyalog ve işbirliği sürecinin en somut yansımaları ticaret, ekonomi, ulaştırma ve turizm alanlarında gözlenmektedir. 2014 yılında Yunanistan ile ticaret hacmimiz 5,6 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiş olup, bu rakam, YDİK mekanizmasının kurulduğu 2010 yılı ticaret rakamlarının yaklaşık iki katına tekabül etmektedir. 2015 ve 2016 yıllarında, ikili ticaret hacminde bir düşüş meydana gelmiş olmakla birlikte, 2017 yılında ticaret hacmi tekrar yükselişe (3,5 milyar Dolar) geçmiş, 2018 yılında toplam ticaret hacmi yükseliş eğilimini sürdürerek 4,18 milyar Dolara ulaşmıştır. 2019 yılında 3,72 milyar Dolar olarak gerçekleşmiş olan toplam ticaret hacmimiz, COVİD-19 pandemisinin olumsuz etkileri nedeniyle 2020 yılında 3,12 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir.

Yunanistan ile ticaret hacmimiz 2021 yılından itibaren tekrar yükselişe geçerek 2023 yılında 5,8 milyar Dolara ulaşmıştır. 2023 yılında iki ülke arasındaki ticaret dengesi yaklaşık 2,5 milyar Dolarla Türkiye lehine olmuştur. 5’inci YDİK çerçevesinde, ticaret hacmimizin 10 milyar ABD Dolarına çıkarılması hedefi belirlenmiştir.

Türkiye ile Yunanistan arasındaki tüm ekonomik ve ticari konular, Karma Ekonomik Komisyon (KEK) toplantıları ile kapsamlı şekilde ele alınmaktadır. Türkiye-Yunanistan Karma Ekonomik Komisyonu’nun (KEK) 6. Dönem Toplantısı, 2 Şubat 2024 tarihinde İstanbul’da yapılmış, toplantı sonrasında ise DEİK-Enterprise Greece işbirliğinde bir iş forumu düzenlenmiştir. DEİK ile Yunan Ticaret Odaları Birliği arasında Mayıs 2024’te imzalanan anlaşmayla Ortak İş Konseyi kurulmuştur.

Öte yandan, başta ekonomik ve ticarî alanlar olmak üzere ilişkilerimizi çeşitli konularda olumlu gündem anlayışıyla geliştirmek için 2021 yılında iki ülke arasında bir Ortak Eylem Planı (OEP) uygulamaya konulmuş, Dışişleri Bakan Yardımcıları düzeyinde gerçekleştirilen OEP toplantılarının ilki 28-29 Mayıs 2021 tarihlerinde Kavala’da düzenlenmiştir. Son olarak, 6. OEP toplantısı 26 Nisan 2024’te İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.

İki ülke arasındaki doğrudan yatırımlar çerçevesinde, iş insanlarımızın son dönemde yat limanı ve liman işletmesi gibi alanlar başta gelmek üzere, Yunanistan’da açılan ihaleler ve özelleştirme programları ile Yunan şirketlerle ortaklıklar ihdas etmeye ilgi gösterdikleri görülmektedir. Ayrıca, T.C. Ziraat Bankası, Atina, Gümülcine ve İskeçe’de bulunan birer şubesiyle, 2009 yılından bu yana Yunanistan’daki bankacılık faaliyetlerini sürdürmektedir.

İki ülkenin öncelikli olarak geliştirmeye önem atfettiği işbirliği alanlarından bir diğeri ise ulaştırmadır. İpsala-Kipi sınır kapısında ikinci bir karayolu köprüsü inşasına yönelik ortak projenin hayata geçirilmesiyle karayolu taşımacılığının geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Son yıllarda olumlu bir seyir içinde olan karşılıklı turist sayılarının daha da artacağı öngörülmektedir. 2023 yılında ülkemizden yaklaşık 890 bin turist Yunanistan’ı, Yunanistan’dan ise 686 bin civarında turist ülkemizi ziyaret etmiştir.

Yunanistan, ilk olarak 2012 yılında başlattığı, Türk vatandaşlarının Yunan adalarını ziyaretlerinde kapıda vize verilmesi uygulamasını 2019 yılında durdurmuş, 2024 yılından itibaren ise 10 adayı [Midilli (Lesvos), Kelemez (Kalimnos), Limni (Lemnos), İstanköy (Kos), Sakız (Chios), Sisam (Samos), İleriye (Leros), Rodos, Sömbeki (Simi) ve Meis (Kastelorizo)] kapsayacak şekilde yeniden uygulamaya koymuştur. Sözkonusu prosedür, Yunanistan anakarasına geçişi ve havalimanlarını kapsamamakta, Türkiye ile Yunanistan limanları arasında deniz yoluyla seyahat edecek yolculara yönelik olarak uygulanmaktadır.

c. Kültürel Alandaki İlişkiler

Ülkemizde ve Yunanistan’da çok sayıda ortak kültürel miras bulunmaktadır. Yunanistan’daki taşınmaz nitelikte Osmanlı kültür mirasını oluşturan eserler, büyük çoğunlukla, kuruluş amaçlarından farklı şekillerde özel veya resmi şahıslar tarafından kullanılmakta olup, bazıları zamanın tahribatına terk edilmiş veya onarım adı altında özgün karakterini kaybedecek hale getirilmiştir.

Türkiye-Yunanistan Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi’nin 4 Mart 2013 tarihinde İstanbul’da düzenlenen ikinci toplantısında tarihi eserlerin restorasyonu ve korunması konuları da ele alınmıştır. Anılan toplantıda, UNESCO kültürel mirası listesinde yer alan eserlerle ilgili olarak “Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı ile Yunanistan Cumhuriyeti Eğitim ve Din İşleri, Kültür ve Spor Bakan Vekili Arasında UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi Bağlamında Kültürel Mirasın Belirlenmesi, Korunması ve Muhafaza Edilmesi Alanında İşbirliği Niyet Beyanı” imzalanmıştır.

Kültürel alanda iki ülke ilişkileri bakımından dikkat çeken bir diğer gelişme, birçok Türk televizyon dizisinin Yunan televizyonlarında yayımlanmakta olması ve yüksek bir izlenme oranına sahip olmalarıdır.