İspanya'nın Siyasi Görünümü

İspanya’nın yönetim şekli parlamenter demokrasiye dayalı monarşidir. General Franco’nun 36 yıllık diktatörlüğü 20 Kasım 1975’de ölümüyle sona ermiş ve iki gün sonra Bourbon Hanedanı’ndan I. Juan Carlos İspanya tahtına çıkmıştır. Tüm siyasi partilerin katıldıkları serbest seçimlerin ardından ülkenin yeni siyasi düzenini belirleyen Anayasa 1978 yılında halkın çoğunluğu tarafından kabul edilmiş ve Kral’ın onayıyla yürürlüğe girmiştir. Kral I. Juan Carlos, Haziran 2014’te tahttan feragat ettiğini açıklamış ve yerine oğlu VI. Felipe geçmiştir.

Kral’ın yetkileri büyük ölçüde semboliktir. Esas yetki Kral’ın atadığı Hükümete aittir. Ancak, Kral, yasama organını feshetme ve Anayasa’da belirtilen koşullarda halkoyuna başvurma yetkisine sahiptir.

Hükümet, Anayasa uyarınca, 350 üyeli Temsilciler Meclisi ve 266 üyeli Senato’dan oluşan Parlamentoya (Cortes Generales) karşı sorumludur. Meclis üyeleri dörder yıllık dönemler için doğrudan seçilmektedir. Toprak esasına göre temsile imkân tanıyan Senato, Kıta İspanyası’nda bulunan her özerk bölge için dörder, Büyük Kanarya, Tenerife ve Mallorca büyük adaları için üçer, Ceuta ve Melilla özyönetimli kentleri için ikişer, diğer yedi küçük ada için birer, ayrıca özerk yönetimler için birer ve her bir milyon nüfus için de ilave bir senatörden oluşmaktadır. Partilerin Meclis’te grup kurabilmeleri için ise 5 milletvekili çıkarmaları ya da oyların en az % 5’ini almaları gerekmektedir.

1978 Anayasası İspanya’yı oluşturan etnik grupların ve bölgelerin özerkliğini tanımakta ve haklarını teminat altına almaktadır. Anayasa’nın ilgili hükümleri dışında, 17 bölgeden her birinin kendisine ait özerklik yasası bulunmaktadır. Bölgelerin kendi parlamento ve yürütme organları vardır. Resmi dil Castellano (İspanyolca) olmakla birlikte, özerk yönetimlerde ikinci bir resmî dil de kabul edilebilmekte ve bu yönetimler ulusal bayrak yanında kendi bölgesel bayraklarını da kullanabilmektedir. Bugün, Katalunya, Valensiya, Balear Adaları, Navarra, Bask ülkesi ve Galisya Özerk Yönetimlerinde İspanyolca'nın yanısıra ikinci resmî dil kullanılmaktadır. Katalunya, Bask Ülkesi ve Galisya, 1978 Anayasası hazırlanmadan önce de özerklik statüsünü elde etmiş olduklarından, “Tarihsel Özyönetimler” olarak adlandırılmışlardır. Zaman içinde diğer bazı özerk yönetimler de statülerine “Tarihsel Özyönetim” ibaresi eklemişlerdir. 17 otonom bölgenin tümü aynı yetkilere sahip değildir. 1978’den bu yana her özerk yönetimin yetkilerinde ve statüsünde değişme olmuştur. Ülkenin toprak bütünlüğünü bozmaya yönelik emelleri önlemek amacıyla, özerk bölgelerin federasyon oluşturamayacakları hususu Anayasa’da hükme bağlanmıştır.

İspanya halkı, son olarak, 23 Temmuz 2023’te gerçekleştirilen erken genel seçimlerde sandık başına gitmiştir.