İspanya’nın yönetim şekli parlamenter demokrasiye dayalı monarşidir.
General Franco’nun 36 yıllık diktatörlüğü 20 Kasım 1975’de ölümüyle sona
ermiş ve iki gün sonra Bourbon Hanedanı’ndan I. Juan Carlos İspanya tahtına
çıkmıştır. Tüm siyasi partilerin katıldıkları serbest seçimlerin ardından
ülkenin yeni siyasi düzenini belirleyen Anayasa 1978 yılında halkın
çoğunluğu tarafından kabul edilmiş ve Kral’ın onayıyla yürürlüğe girmiştir.
Kral I. Juan Carlos, Haziran 2014’te tahttan feragat ettiğini açıklamış ve
yerine oğlu VI. Felipe geçmiştir.
Kral’ın yetkileri büyük ölçüde semboliktir. Esas yetki Kral’ın atadığı
Hükümete aittir. Ancak, Kral, yasama organını feshetme ve Anayasa’da
belirtilen koşullarda halkoyuna başvurma yetkisine sahiptir.
Hükümet, Anayasa uyarınca, 350 üyeli Temsilciler Meclisi ve 266 üyeli
Senato’dan oluşan Parlamentoya (Cortes Generales) karşı sorumludur. Meclis
üyeleri dörder yıllık dönemler için doğrudan seçilmektedir. Toprak esasına
göre temsile imkân tanıyan Senato, Kıta İspanyası’nda bulunan her özerk
bölge için dörder, Büyük Kanarya, Tenerife ve Mallorca büyük adaları için
üçer, Ceuta ve Melilla özyönetimli kentleri için ikişer, diğer yedi küçük
ada için birer, ayrıca özerk yönetimler için birer ve her bir milyon nüfus
için de ilave bir senatörden oluşmaktadır. Partilerin Meclis’te grup
kurabilmeleri için ise 5 milletvekili çıkarmaları ya da oyların en az %
5’ini almaları gerekmektedir.
1978 Anayasası İspanya’yı oluşturan etnik grupların ve bölgelerin
özerkliğini tanımakta ve haklarını teminat altına almaktadır. Anayasa’nın
ilgili hükümleri dışında, 17 bölgeden her birinin kendisine ait özerklik
yasası bulunmaktadır. Bölgelerin kendi parlamento ve yürütme organları
vardır. Resmi dil Castellano (İspanyolca) olmakla birlikte, özerk
yönetimlerde ikinci bir resmî dil de kabul edilebilmekte ve bu yönetimler
ulusal bayrak yanında kendi bölgesel bayraklarını da kullanabilmektedir.
Bugün, Katalunya, Valensiya, Balear Adaları, Navarra, Bask ülkesi ve
Galisya Özerk Yönetimlerinde İspanyolca'nın yanısıra ikinci resmî dil
kullanılmaktadır. Katalunya, Bask Ülkesi ve Galisya, 1978 Anayasası
hazırlanmadan önce de özerklik statüsünü elde etmiş olduklarından,
“Tarihsel Özyönetimler” olarak adlandırılmışlardır. Zaman içinde diğer bazı
özerk yönetimler de statülerine “Tarihsel Özyönetim” ibaresi eklemişlerdir.
17 otonom bölgenin tümü aynı yetkilere sahip değildir. 1978’den bu yana her
özerk yönetimin yetkilerinde ve statüsünde değişme olmuştur. Ülkenin toprak
bütünlüğünü bozmaya yönelik emelleri önlemek amacıyla, özerk bölgelerin
federasyon oluşturamayacakları hususu Anayasa’da hükme bağlanmıştır.
İspanya halkı, son olarak, 23 Temmuz 2023’te gerçekleştirilen erken genel
seçimlerde sandık başına gitmiştir.