BM Çevre Programı’nın (UNEP) 1974 yılında kurduğu “Bölgesel Denizler Programı” kapsamında Akdeniz'in korunmasını öncelikli hedefler arasına dâhil edilmesi kararı, Akdeniz’e kıyıdaş ülkelerin ve AB’nin katılımıyla, Akdeniz Eylem Planı’nın (MAP) 1975 yılında oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır. MAP çerçevesinde yürütülecek faaliyetlerin hukuki temelini oluşturmak üzere hazırlanan “Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barselona Sözleşmesi) 1976 yılında Barselona'da kabul edilmiş olup, 1978 yılında yürürlüğe girmiştir.
1992 yılında Rio de Janeiro'da yapılan BM Çevre ve Kalkınma Zirvesinde alınan kararların ruhuna uygun olarak, Barselona Sözleşmesi, 1995 yılında, deniz çevresinin yanısıra, kıyı alanlarını da kapsayacak biçimde genişletilmiş, ayrıca, sürdürülebilir kalkınma hedefi, halkın katılımı, çevresel etki değerlendirmesi gibi unsurlar getirilmiştir. Bu çerçevede, yenilenen Sözleşme’nin adı “Akdeniz’in Deniz Ortamı ve Kıyı Bölgesinin Korunması Sözleşmesi” olarak değiştirilmiş olup, 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz, yeniden düzenlenen Barselona Sözleşmesi’ni 2002 yılında onaylamıştır. Sözleşmeye 21 ülke ve AB taraftır.
Barselona Sözleşmesi’ne ait 7 adet protokol bulunmaktadır:
- Akdeniz’de Gemilerden ve Uçaklardan Boşaltma veya Denizde Yakmadan Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi ve Ortadan Kaldırılması Protokolü;
- Akdeniz’de Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Hareketleri ve Bertarafından Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü (BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne ilişkin Türkiye’nin görüşlerini yansıtan bir bildirim yapılarak taraf olunmuştur);
- Akdeniz'in Kara Kökenli Kaynaklardan ve Faaliyetlerinden Dolayı Kirlenmeye Karşı Korunması Protokolü;
- Olağanüstü Hallerde Akdeniz’in Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Yapılacak Mücadele ve İşbirliğine Ait Protokol;
- Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol;
- Akdeniz'de Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Protokolü;
- Akdeniz’de Kıta Sahanlığı ve Deniz Dibinin Keşfi ve İşletilmesinden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü.
Barselona Sözleşmesi ve Ek Protokolleri 18. Taraf Ülkeler Toplantısı (COP18) 3 - 6 Aralık 2013’de İstanbul’da gerçekleştirilmiş olup, toplantı sonucunda İstanbul Deklarasyonu ile ‘İstanbul Çevre Dostu Şehirler Ödülü’nün ihdas edilmesi kararı kabul edilmiştir.
9-12 Şubat 2016 tarihleri arasında Atina'da düzenlenen COP19’da Atina Bildirisi onaylanmıştır. Toplantı sonunda, UNEP/MAP 2016-2021 Orta Dönemli Stratejisi ile 2016-2021 Sürdürülebilir Kalkınma için Akdeniz Stratejisi kabul edilmiştir. Ayrıca, Akdeniz’in Deniz Ortamı ve Kıyı Bölgesinin Korunması Sözleşmesi (Barselona Sözleşmesi) ile Karadeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Bükreş Sözleşmesi) Sekretaryaları arasında Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Her iki sözleşmeye de taraf olan tek ülke Türkiye’dir.
17-20 Aralık 2017 tarihleri arasında, “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 14 Odağında Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri için 2030 Gündeminin Uygulanması: Kirlilik ve Biyolojik Çeşitlilik” temasıyla Tiran’da gerçekleştirilen COP20’de, Tiran Bildirisi kabul edilmiştir. Ayrıca konferansta, “İstanbul Çevre Dostu Şehir Ödülü”, 17 başvuru arasından İzmir’e verilmiştir.
COP21, 2-5 Aralık 2019 tarihleri arasında, İtalya’nın ev sahipliğinde, Napoli’de düzenlenmiş olup, toplantı neticesinde kabul edilen Napoli Bildirisi’nde, Akdeniz’de deniz çöpleri, mavi ekonomi, biyoçeşitlilik, deniz koruma alanları ve iklim değişikliğine yer verilmiştir.
Ülkemiz, Sözleşmenin 22. Taraflar Konferansına (COP22) 7-10 Aralık 2021 tarihlerinde Antalya’da evsahipliği yapmıştır. "Mavi bir Akdeniz'e Doğru: Çöpsüz bir Miras Bırakmak, Biyolojik Çeşitliliği Korumak ve İklim İstikrarını Sürdürmek" temasıyla düzenlenen Konferans kapsamında; ülkemiz 2022 yılı boyunca üstleneceği Büro Başkanlığı görevini İtalya'dan devralmış, 2022-2027 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Strateji ile Akdeniz'de gemilerde kullanılan yakıtın kükürt içeriğinin % 0,1 ile sınırlandırılmasını öngören "MED SOx ECA" kararı da dahil olmak üzere 18 karar taslağı kabul edilmiştir.
Sayın Cumhurbaşkanımızın Refikaları Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi’nin de teşrif ettikleri 9 Aralık 2021 tarihindeki üst düzeyli oturumda "İstanbul Çevre Dostu Şehir Ödülü"nü İspanya'nın Malaga kenti Belediye Başkan Yardımcısı Gemma del Coral Parra'ya takdim edilmiştir.