Uluslararası Örgüt Künyesi
Örgütün Adı:
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi)
Örgütün Amacı:
Türk dünyasının tarihi ve kültürel birikimlerinden en geniş
şekilde yararlanılmak suretiyle Türk dili konuşan ülkeler
arasındaki çok taraflı işbirliğinin geliştirilmesi.
|
|
Kuruluş Tarihi:
3 Ekim 2009
|
Merkezi:
İstanbul
|
Genel Sekreteri:
Baghdad Amreyev (Kazakistan)
|
|
|
|
Üye Ülkeler:
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Özbekistan , Macaristan
(Gözlemci Üye)
TÜRK KONSEYİ
Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirveleri süreci, Türkiye ve
Türkiye ile dil birliği olan Güney Kafkasya'da Azerbaycan, Orta Asya'da
Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan'ın katılımıyla
Sovyetler Birliğinin 1991'de dağılması sonrasında ortaya çıkan koşulların
olanaklı kıldığı bir forum olarak ortaya çıkmıştır. 1992 senesinde
ülkemizin girişimleriyle başlatılan süreç kapsamında, on "Türk Dili Konuşan
Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi" gerçekleştirilmiştir.
Nahçıvan’da yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 9.
Zirvesi’nde mevcut süreci kurumsallaştırmak amacıyla, Türkiye, Azerbaycan,
Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği
Konseyi'nin kuruluşuna dair "Nahçıvan Anlaşması" imzalanmıştır. "Türk Dili
Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi" veya kısaca "Türk Konseyi" olarak da
adlandırılan yapı, Devlet Başkanları Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi,
Aksakallar Konseyi (her ülkeden gelen akil adamlardan müteşekkildir),
Kıdemli Memurlar Komitesi ve merkezi İstanbul'da bulunan Sekretaryadan
oluşmaktadır.
Türk Konseyi’nin öncelikli hedefi, Türk dünyasında karşılıklı güven
ortamının pekiştirilmesi, siyasi dayanışmanın güçlendirilmesi, ekonomik ve
teknik işbirliği imkânlarına ivme kazandırılması, beşeri ilişkilerin
sağlıklı yapılara kavuşturulması ve Türk dünyasının tarihi ve kültürel
birikimlerinin en geniş şekilde kayıt altına alınmasını sağlamaktır.
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, 15-16 Eylül 2010 tarihinde
İstanbul'da gerçekleştirilen 10. Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi'yle
resmen hayata geçirilmiştir.
TK’nin Sekretaryası İstanbul’da yerleşik olup, ilk Genel Sekreterlik
görevini 2014 yılına kadar E. Büyükelçi Halil Akıncı yürütmüştür.
2014-2018 arasında ise Genel Sekreterlik görevine Azerbaycanlı Ramil
Hasan getirilmiştir. Halihazırda Genel Sekreter Büyükelçi Baghdad
Amreyev’dir (Kazakistan).
İstanbul’daki kuruluş toplantısının ardından Türk Konseyi'nin ilk Zirve
Toplantısı “Ekonomik ve Ticari İşbirliği” temasıyla 20-21 Ekim 2011
tarihlerinde Almatı'da gerçekleştirilmiştir, Toplantı vesilesiyle,
Konsey’in kurumsallaşmasına ilişkin anlaşma ve tüzükler
sonuçlandırılmıştır. Ayrıca, Zirve münasebetiyle, üye ülkelerin iş
çevrelerini bir araya getirecek Türk İş Konseyi tesis edilmiştir.
II. Zirve "Eğitim, Bilim ve Kültürel İşbirliği" temasıyla 22-23 Ağustos
2012 tarihlerinde Bişkek'te düzenlenmiştir. Zirve'de alınan kararlarla
birlikte, Türk Konseyi çatısı altında yeni kuruluşlar tesis edilmiş, bu
çerçevede Astana'da Türk Akademisi ile Bakü'de bir Türk Kültür ve Mirası
Vakfı'nın kurulmasına ilişkin anlaşmalar imzalanmıştır. Ayrıca, Zirve
sırasında imzalanan Mali Esaslar Anlaşması ile Türk Konseyi
Sekretaryası'nın kurumsal hüviyeti güçlendirilmiştir.
Türk Konseyi’nin III. Zirvesi 15-16 Ağustos 2013
tarihlerinde Azerbaycan’ın Gebele şehrinde “Ulaştırma” temasıyla
gerçekleştirilmiştir. Zirve vesilesiyle “Türk Dili Konuşan Ülkeler
İşbirliği Konseyi Dışişleri Bakanlıkları Arasında İşbirliği Protokolü”
imzalanmıştır.
IV. Zirve toplantısı ise ülkemizin evsahipliğinde 4-5 Haziran 2014
tarihlerinde “Turizm” temasıyla Bodrum’da düzenlemiştir.
Türkmenistan Cumhurbaşkanı Sayın Gurbangulu Berdimuhamedov’un da
katıldığı Zirvenin Bildirisinde "Turizm Ortak İşbirliği Protokolü" ile
İpek Yolu üzerindeki Türk Devletlerinin turizm destinasyonlarından
oluşan "Türk Konseyi - Modern İpek Yolu" tur paketi oluşturulması
girişimine ve "Bölgesel Diaspora Merkezlerinin" kurulmasına yer
verilmiştir.
V. Zirve toplantısı “Medya ve Enformasyon Teknolojileri temasıyla 11 Eylül
2015 tarihinde Astana’da düzenlenmiştir. Zirve’de Türk Akademisi ile Türk
Kültür ve Miras Vakfı’nın tamamlayıcı anlaşmaları ile Türk Sporları ve
Göçebe Kültür Merkezi’nin kurucu ve tamamlayıcı anlaşmaları imzalanmış;
ülkemize tahsisli Genel Sekreter Yardımcılığı kadrosuna da Sayın Ömer
Kocaman’ın ataması yapılmıştır. Sayın Kocaman 18 Eylül 2015 tarihi
itibariyle görevine başlamıştır.
Türk Konseyi VI. Zirve Toplantısının “Gençlik ve Spor” temasıyla
Kırgızistan’da düzenlenmiştir. Zirvede Macaristan gözlemci üye olarak
Türk Konseyi’ne katılmıştır.
Türk Konseyi’nin Budapeşte’deki Avrupa Temsilcilik Ofisinin açılışı 19
Eylül 2019 tarihinde Sayın Bakanımızın da katıldığı törenle
gerçekleştirilmiştir.
15 Ekim 2019 tarihinde Bakü’de “KOBİ’lerin Desteklenmesi” temasıyla
gerçekleştirilen VII. Zirveye, Özbekistan Türk Konseyi’ne tam üye
olarak katılmıştır. Zirvede, Türk Dünyasının birleştirilmesindeki
çabalarından dolayı Kazakistan’ın Kurucu Cumhurbaşkanı, Elbaşı Sayın
Nursultan Nazarbayev’e Türk Dünyası Ali Nişanı takdim edilmiştir. Sayın
Nazarbayev’e bunun yanı sıra, Sayın Cumhurbaşkanımızın teklifi üzerine
Türk Konseyi Onursal Başkanı unvanı da verilmiştir. Türk Konseyi üye
devletleri arasında Ortak Yatırım Fonu’nun kurulması konusunda
fizibilite çalışmalarının yapılarak sürecin hızlandırılması kararının
alındığı Zirve Bildirisinde ayrıca TK üyesi devletleri Barış Pınarı
Operasyonumuza destek verdiğini belirten bir açıklama da yer almıştır.
10 Nisan 2020 tarihinde COVID-19 ile mücadelede dayanışmayı ve ülkeler
arasında eşgüdümü artırmak için Türk Konseyi üye/gözlemci ülkeleri ve
Türkmenistan’ın devlet/hükümet başkanlarının katılımıyla Türk Konseyi
Olağanüstü Video Konferans Zirvesi düzenlenmiştir.
VIII. Türk Konseyi Zirvesinin ülkemizde gerçekleştirilmesi öngörülmekte
olup, TK dönem başkanlığı ülkemizce devralınacaktır.
TÜRK KONSEYİ’NİN BAĞLI/İLİŞKİLİ KURUMLARI
Türk Konseyi, Türk Dili Konuşan Ülkeler arasındaki işbirliği
mekanizmalarının en üstünde yer alan çatı kuruluş olarak
kabul edilmektedir. Türk Konseyi’nin bu çerçevede ilişkili kurumları
aşağıda sunulmuştur:
-
TÜRKSOY (Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı):
1993 yılında kurulmuştur. Merkezi Ankara’dadır. Taraflar arasında
bilim, eğitim, kültür ve sanat alanlarında işbirliğinin
geliştirilmesini, Türk dünyasının ortak değerlerinin uluslararası
seviyede tanıtılarak kitlelere yayılmasını, Türk Dili Konuşan Ülkeler
arasındaki kültürel bağların derinleştirilmesini amaçlamaktadır.
-
TÜRKPA (Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi):
2008 yılında imzalanan İstanbul Anlaşması’yla kurulmuştur. Merkezi
Bakü’dedir. Türk Dili Konuşan Ülkelerin Parlamentoları arasındaki
işbirliğini derinleştirmek amacıyla faaliyet göstermektedir.
-
Türk İş Konseyi:
Kurucu belgesi 2011 yılında imzalanmıştır. Dört ülkenin özel sektör
kuruluşlarını birleştirerek, ekonomik işbirliğinin ileriye götürülmesi
yolunda Türk Konseyi tarafından yürütülen çalışmalarda önemli rol
oynaması beklenmektedir. Türk Konseyi Üye Ülkelerinin Oda Başkanları,
Türk İş Konseyi çatısı altında yılda bir kere biraraya gelmektedirler.
Bu çerçevede, Türk İş Konseyi'nin Beşinci Toplantısı, 3 Nisan 2017
tarihinde "Atameken"in ev sahipliğinde Astana'da gerçekleştirilmiş
olup, Türk İş Konseyi’nin Sekretaryasının İstanbul’da teşkil edilmesi
hususunda mutabakata varılmıştır.
-
Türk Akademisi:
Kurulduğu 2010 yılından 2012 yılına kadar Kazakistan Cumhuriyeti’nin
ulusal bir kurumu olarak faaliyet göstermiştir. Türk Akademisi’nin,
Türk Konseyi çerçevesinde faaliyet gösterecek uluslararası bir yapıya
kavuşturulmasını teminen hazırlanan kurucu anlaşma 2012 Bişkek
Zirvesi’nde imzalanmıştır. Astana’da yerleşik olan Türk Akademisi, Türk
dili, edebiyatı, kültür, tarih ve etnoğrafyası alanında
gerçekleştirilen bilimsel araştırmaların eşgüdümünü ve desteklenmesini
amaçlamaktadır. Türk Akademisi bünyesinde ayrıca, Türk halklarının
kültürel ve manevi mirasına ilişkin araştırmalar gerçekleştirerek,
Türklerin dünya medeniyetine olan katkılarını görünür kılmak
hedeflenmektedir.
-
Türk Kültür ve Miras Vakfı:
Kurucu belgesi, 2012 tarihli Bişkek Zirvesi’nde imzalanmıştır. Merkezi
Bakü’dedir. Türk kültürü ve mirasının gerçekleştirilmekte olan
faaliyet, proje ve programların desteklenmesi ve finansman katkısı
sağlanması yoluyla korunması ve bu alanda gerekli çalışmaların
yapılması amaçlanmaktadır. Türk Kültür ve Miras Vakfı, çalışmalarını
TÜRKSOY ve Türk Akademisi’yle işbirliği içinde yürütmektedir.
-
Türk Konseyi Ortak Ticaret ve Sanayi Odası: Türk Konseyi Ortak
Ticaret ve Sanayi Odası’nın kurucu belgesi Türk İş Konseyi üye
kuruluşlarının başkanlarının katılımıyla Astana Ekonomik Forumu
kapsamında 17 Mayıs 2019 tarihinde imzalanmıştır. Ortak Ticaret ve
Sanayi Odasının sekretarya hizmetlerini İstanbul’da TOBB
vermektedir. Önümüzdeki dönemde TTSO’nun kanunlarımızla uyumlu
şekilde tüzel bir kişilik ve bilahare uluslararası bir statü
kazandırılması gündemdedir. 5 Ekim 2019 tarihinde Taşkent’te ve 14
Ekim 2019 tarihinde Bakü’de yapılan İş Forumu, Türk Dünyasındaki
ticari etkileşimin artması yönündeki çalışmaların örnekleridir.
Bakü’de düzenlenen İş Forumu’nda Macaristan ve Özbekistan da
TTSO’ya üye olmuştur.