BM Çevre Programı (UNEP) ve BM Çevre Asamblesi (UNEA)

Çevre sorunlarının küresel düzeyde ele alınmasından, Birleşmiş Milletler’de (BM) çevre konusunun eşgüdümünden ve BM sistemi içerisinde sürdürülebilir kalkınmanın çevre boyutunun uygulanmasından sorumlu olan BM Çevre Programı (United Nations Environment Programme - UNEP), 1972’de yapılan BM İnsan Çevresi Konferansı (Stockholm Konferansı) neticesinde kurulmuştur.

2012 yılında düzenlenen BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı’nda UNEP’in güçlendirilmesine yönelik olarak alınan karar doğrultusunda, UNEP bünyesinde küresel çevre sorunlarına ilişkin bir karar alma organı olarak BM Çevre Asamblesi (UNEA) oluşturulmuştur. Asamble, ilk defa 23 - 27 Haziran 2014 tarihleri arasında Nairobi’de, UNEP merkezinde toplanmıştır.

27 Eylül 2015 tarihinde, New York’ta kabul edilen “2030 Gündemi: BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH)”nin kabulü ve 22 Nisan 2016’da BM’de yapılan Paris Anlaşması imza töreninin ardından, 23 - 27 Mayıs 2016 tarihleri arasında, Nairobi’de düzenlenen 2. BM Çevre Asamblesi (UNEA-2), “2030 Gündeminin Çevre Boyutunun Ortaya Konulması” temasıyla gerçekleştirilmiştir. UNEA-2’de, Paris Anlaşması’nın desteklenmesi, okyanuslar ve denizler, denizlerdeki plastik atıklar ve mikroplastikler, mercan resifleri, yaban hayatın yasadışı ticareti, kimyasallar ve atıklar, sürdürülebilir üretim ve tüketim, refah için biyoçeşitliliğin ana akımlaştırılması, toz ve kum fırtınaları, çölleşme, arazi tahribatı ve kuraklıkla mücadele, sürdürülebilir kırsal hayvancılık ve meralar konuları başta olmak üzere, 2030 Gündemi’nin hayata geçirilmesi bakımından önem teşkil eden toplam 25 karar alınmıştır.

UNEA-3, Nairobi’de, 4 – 6 Aralık 2017 tarihleri arasında, “Atıksız Bir Gezegene Doğru” temasıyla düzenlenmiştir. UNEA-3’te su, kara, deniz ve hava kirliliği ile kimyasal ve atıkların sağlam yönetiminde eylemlerin hızlandırılması ve ortaklıkların güçlendirilmesine dair bir Bakanlar Bildirisi, 14 karar kabul edilmiştir.

UNEA-4, 11 – 15 Mart 2019 tarihleri arasında, “Çevresel meydan okumalar, sürdürülebilir tüketim ve üretime dair yaratıcı çözümler temasıyla Nairobi’de gerçekleştirilmiştir. UNEA-4’te, yoksulluk ve sürdürülebilir gıda sistemleri, gıda güvenliği ve biyoçeşitlilik kaybının durdurulması dahil olmak üzere doğal kaynakların yönetimi; kaynak verimliliği, enerji, kimyasallar ve atık yönetimine “yaşam döngüsü” yaklaşımlarının tanıtımı; hızlı teknolojik değişimler sürecinde, sürdürülebilir iş gelişimi hususlarına odaklanılmış olup, 29 karar onaylanmıştır.

UNEA-5 Kovid-19 salgını sebebiyle 2 oturum şeklinde tertiplenmiştir. UNEA-5’in birinci oturumu (UNEA-5.1), 22-23 Şubat 2021 tarihlerinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilmiştir. Bu oturumda, sadece idari konular ele alınmıştır. UNEA-5’in ikinci oturumu (UNEA-5.2) ise 28 Şubat-2 Mart 2022 tarihlerinde “Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Ulaşmak Üzere Doğa İçin Eylemleri Güçlendirme” temasıyla Nairobi’de düzenlenmiştir. Ayrıca, UNEP’in kuruluşunun 50. Yılı münasebetiyle 3-4 Mart 2022 tarihlerinde UNEP@50 Oturumu da tertiplenmiştir. UNEA-5.2 Oturumunda, plastik kirlilikle mücadele alanında uluslararası bağlayıcılığı olan bir belge oluşturulmasına yönelik Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC) kurulmasına karar verilmiştir. Sözkonusu Komitenin ilk toplantısı 28 Kasım-2 Aralık 2022 tarihlerinde Uruguay'ın Punta del Este şehrinde düzenlenmiştir.