Komşumuz Irak’la siyasi ilişkilerimizin ahdi çerçevesi Türkiye, Irak ve İngiltere arasında imzalanan 5 Haziran 1926 tarihli “Ankara Hudut ve Münasebat-ı Hasane-i Hemcivari Antlaşması”yla sağlanmıştır. Diplomatik ilişkilerimiz ise, ilk Irak Elçisi Sabih Neşet’in ülkemizde göreve başladığı 1928 yılına uzanmaktadır. Irak’ın 3 Ekim 1932 tarihinde İngiltere mandasından ayrılarak bağımsızlığını ilan etmesiyle, ilişkiler münhasıran Ankara-Bağdat arasında yürütülmeye başlanmıştır.

Irak’ta kalıcı istikrarın ve güvenliğin sağlanması, ülkemiz açısından kritik önem taşımaktadır. Bu itibarla, Irak’ın kapsayıcı politikalar izleyerek, adil güç ve gelir paylaşımı temelinde, Anayasası’nda öngörüldüğü şekilde düzenli işleyen demokratik bir sisteme kavuşması, tam anlamıyla egemenliğini ve birliğini tahkim ederek, topraklarında yuvalanan ve ülkemize tehdit teşkil eden terör örgütlerini bertaraf etmesi öncelikli beklentilerimizdir.

Türkiye, Irak’ın toprak bütünlüğünü, siyasi birliğini ve egemenliğini desteklemekte; Irak’ın geleceğine ilişkin her türlü kararın, Irak Anayasası hükümleri çerçevesinde, Irak halkının tüm kesimlerinin rızası alınarak, diyalogla ve uzlaşıyla şekillendirilmesi ve hukukun üstünlüğünü ihlal eden siyasi yaklaşımlardan uzak durulması gerektiğine inanmaktadır. IKBY tarafından 25 Eylül 2017 tarihinde düzenlenen yasadışı referanduma da bu anlayışla karşı çıkılmıştır. Ülkemiz, bu süreçte, Irak’ın egemenliğinin, toprak bütünlüğünün ve siyasi birliğinin muhafazası için Irak Hükümeti’yle yakın işbirliği içinde hareket etmiştir.

DEAŞ terör örgütü 2014 yılında Irak topraklarının yaklaşık üçte birini işgal etmiştir. Türkiye, Irak’ın DEAŞ terör örgütüyle mücadelesine büyük katkı sağlamıştır. Dönemin Irak Başbakanı Haydar Ebadi, 9 Aralık 2017 tarihinde DEAŞ’a karşı askerî zaferin kazanıldığını ilan etmiştir. DEAŞ sonrası dönemde Türkiye, Irak’ta DEAŞ’tan kurtarılan bölgelerin yeniden imarına, yerlerinden edilmişlerin geri dönüşlerine ve ulusal uzlaşı çabalarına katkı sağlamaya devam etmektedir.

İki ülke arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK), 10 Temmuz 2008’de Bağdat’ta imzalanan Ortak Siyasi Bildirgeyle tesis edilmiştir. YDSK mekanizması, iki ülke arasında işbirliğinin geniş bir yelpazede ve ortak projeler temelinde geliştirilmesini amaçlamaktadır. İlk YDSK toplantısı, 15 Ekim 2009’da Bağdat’ta gerçekleştirilmiş ve çeşitli alanlarda 48 anlaşma imzalanmasıyla sonuçlanmıştır. II. YDSK toplantısı, 25-26 Aralık 2014’te Ankara’da düzenlenmiş ve toplantı sonucunda yayınlanan ortak bildiride, iki ülke arasındaki ilişkilerin taşıdığı önem teyid edilmiştir. III. YDSK Toplantısı 7-8 Ocak 2017 tarihlerinde Bağdat’ta düzenlenmiştir. III. YDSK vesilesiyle yayınlanan Ortak Bildiri’de, taraflar birbirinin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine saygı duyduklarını yinelemiş; ikili ilişkilerin her alanda geliştirilmesi ve terörle mücadelede işbirliğini sürdürme hususlarında mutabık kalmışlardır. Ülkemiz ile Irak arasındaki IV. YDSK Toplantısının 2024 yılında düzenlenmesi için çalışmalarımız devam etmektedir.

Koronavirüs salgını ve Irak’taki iç siyasi çalkantılar nedeniyle, 2020 yılı sonrası dönemde Irak’la üst düzey temaslarımızda nispi bir durgunluk yaşanmışsa da, 2022 yılı sonuna doğru Muhammed Şiya Sudani’nin riyasetinde kurulan yeni hükümetin tesis ettiği göreli istikrar ortamından istifadeyle, 2023 yılında Irak’la ilişkilerimize belirgin bir ivme kazandırılmıştır. Bu kapsamda, Başbakan Sudani 21-22 Mart 2023 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiş; Sayın Bakanımız Hakan Fidan, 22-24 Ağustos 2023 tarihlerinde Irak’ı ziyaretle, Bağdat’ta ve Erbil’de kapsamlı temaslarda bulunmuştur. Irak’la her alanda işbirliğimizi güçlendirme yönündeki irademiz, Sayın Ticaret Bakanımızın (28-29 Ağustos 2023), Sayın Cumhurbaşkanımızın Su konusundaki Özel Temsilcisi Sayın Veysel Eroğlu’nun (30 Ağustos 2023), Sayın Ulaştırma ve Altyapı Bakanımızın (30 Eylül 2023), Sayın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımızın (22 Kasım 2023), Sayın Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanımızın (23 Ocak 2024) ve Sayın Milli Savunma Bakanımızın (6-7 Şubat 2024) Irak’ı ziyaretleri ile 21-22 Kasım 2023 tarihlerinde Bağdat’ta düzenlenen Türkiye-Irak 19. Dönem KEK Toplantısında da ortaya konmuştur.

Bilahare, Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin ve Savunma Bakanı Sabit Bişar, beraberlerinde üst düzeyli bir heyetle 19 Aralık 2023 tarihinde ülkemize bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Ziyaret kapsamında, başta güvenlik ve terörle mücadele konuları olmak üzere ikili ilişkilerimiz kapsamlı şekilde ele alınmıştır. Görüşmelerin hitamında, iki ülke Dışişleri Bakanlıkları tarafından Ortak Bildiri metni yayınlanmış; işbirliğimizin güçlendirilmesine yönelik müşterek irademiz vurgulanmış ve ortak PKK tehdidi Irak tarafından ilk kez yazılı olarak kayda geçirilmiştir.

Irak’la ilişkilerimizde öne çıkan başlıklardan biri Kalkınma Yolu projesidir. Sözkonusu proje, Irak’ın denize açıldığı tek vilayeti olan Basra’da inşası devam eden Al-Fav Limanı’nın, yaklaşık 1.200 km uzunluğundaki çift yönlü otoban ve demiryoluyla ülkemize bağlanmasını ve Körfez ülkeleri ile Asya’dan gelen malların Avrupa’ya taşınmasını öngörmektedir. Kalkınma Yolu’nun, bölgesel bağlantısallığı artırarak, Irak’ın ve bölgemizin istikrarına ve refahına büyük katkı sunacağı değerlendirilmektedir. Nitekim, Başbakan Sudani’nin Mart 2023’teki ziyareti sırasında kabul edilen “Ankara Bildirisi”yle, anılan projeye verdiğimiz destek kayda geçirilmiştir.

Türkiye-Irak ikili ticaret hacmi 2023 yılında 20 milyar Dolar seviyesine ulaşırken, ihracatımız 12.8 milyar Dolar, ithalatımız ise 7.2 milyar Dolar düzeyinde seyretmiştir. 2023 yıl sonu itibarıyla ülkemiz tarafından Irak’ta gerçekleştirilen toplam müteahhitlik proje bedeli ise 34.3 milyar Dolar’dır.

Türkiye, enerji kaynakları bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biri olan Irak’ın petrol ve doğalgaz kaynaklarının küresel pazarlara ulaştırılmasında coğrafi avantajıyla ön plana çıkmaktadır. Irak’la bu alandaki işbirliğimizin gelişmesi, kaynak ve güzergâh çeşitliliği sağlaması bakımından, uluslararası enerji güvenliğine de katkıda bulunacaktır.

Türkiye, Irak’ın kurucu unsurlarından biri olan ve bu ülkeyle arasında bir dostluk köprüsü addettiği Türkmenlerin durumunu yakından takip etmektedir. Irak’ın birliğinin teminatı olan Türkmen toplumunun karşı karşıya kaldığı sorunların çözüme kavuşturulabilmesine yönelik girişimlerimiz sürdürülmektedir. Ülkemiz, Türkmenlerin Irak’ın idari ve siyasi yapısında hak ettiği temsil düzeyine erişmesi gerektiği görüşünde olduğunu her vesileyle dile getirmekte, hak ve menfaatlerine halel gelmemesini teminen Türkmenlerin durumunu yakından takip etmektedir.

PKK terör örgütünün Irak’taki varlığı Türkiye’nin ulusal güvenliği ile Irak’ın egemenliğini ve huzurunu tehdit etmektedir. PKK, Erbil Başkonsolosluğumuzda görevli diplomatımız Osman Köse’yi 17 Temmuz 2019 tarihinde şehit etmiş, 2022’de Irak topraklarından ülkemizi hedef alan 905 saldırı, 2023’te ise 1084 saldırı gerçekleştirmiştir. Bu durum, eli kanlı terör örgütüne karşı Irak makamları tarafından daha etkin adımlar atılmasının gerekliliğini göstermiştir. Irak’ın, PKK’yı resmen bir terör örgütü olarak tanıması bu bağlamda öncelikli beklentimizdir. Esasen, Irak Anayasası’nın 7. maddesi, Irak Hükümeti’ni Irak topraklarında komşu ülkelere tehdit oluşturacak terör örgütlerini barındırmamakla yükümlü kılmaktadır. Türkiye, bu maddenin gereği Irak makamlarınca tam olarak yerine getirilmediği müddetçe, uluslararası hukuktan kaynaklanan meşru müdafaa hakkı çerçevesinde, ulusal güvenliğini korumak için gerekli gördüğü tüm tedbirleri almayı sürdürecektir. PKK’nın KYB kontrolündeki Süleymaniye bölgesinde son dönemde belirgin şekilde artış gösteren mevcudiyeti ve faaliyetleri muvacehesinde, Süleymaniye Havaalanı’ndan kalkan ve bu havaalanına inecek uçakların hava sahamızı kullanması, 3 Nisan 2023 tarihinde aldığımız kararla 3 ay süreyle yasaklanmıştır. Sahadaki gelişmeler takip edilmiş ve olumlu anlamda bir gelişme görülmemesi üzerine, bu kararımız 3 Temmuz 2023 tarihinden itibaren 6 ay, Aralık 2023 itibariyle de ilave 6 ay süreyle uzatılmıştır. Öte yandan, FETÖ terör örgütünün Irak’taki faaliyetlerine son verilmesi konusunda da Irak makamları nezdindeki girişimlerimiz sürdürülmektedir.