Kuruluş Tarihi: 1985
Merkezi: Tahran, İran
Genel Sekreteri: Büyükelçi Asad Majeed Khan (Pakistan)
Üye Ülkeler: Türkiye, İran, Pakistan (kurucu üyeler) ile
Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve
Türkmenistan
Teşkilatın Amacı: Üye ülkelerin kalkınmalarına katkıda
bulunmak, EİT bölgesi içindeki ticari engelleri kaldırmak ve bölge içi
ticareti geliştirmek ve EİT bölgesinin küresel pazarlarla bütünleşmesini
teşvik etmek, üye ülkeler arasındaki kültürel ve tarihi bağları
güçlendirmek.
Teşkilatın Tarihi: Türkiye, İran ve Pakistan tarafından
bölgesel ekonomik işbirliğini geliştirmek amacıyla 1964 yılında kurulan
Kalkınma için Bölgesel İşbirliği (Regional Cooperation for Development)
teşkilatının hukuki zemini üzerine 1985 yılında EİT kurulmuştur. Sovyetler
Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarını kazanan Azerbaycan,
Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan ile
Afganistan'ın da katılmasıyla Teşkilat, 1992 yılında toplam 8 milyon km
2 alan üzerinde yaklaşık 500 milyon nüfusa hitap eden ekonomik
ağırlıklı bir bölgesel platform halini almıştır.
Teşkilatın Kurumsal Yapısı:
Zirve: Devlet/Hükümet Başkanları düzeyinde olup, iki yılda
bir toplanmaktadır. Bugüne kadar 16 EİT Zirvesi ve bir Olağanüstü Zirve
yapılmıştır. 1993 yılında 2. EİT Zirvesi; 2002 yılında 7. EİT Zirvesi; 2010
yılında 10. EİT Zirvesi ve 2021 yılında 14. EİT Zirvesi ülkemiz
evsahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Son olarak, 16. EİT Zirvesi 9 Kasım
2023 tarihinde Taşkent’te düzenlenmiştir. EİT 17. Zirvesinin 3-4 Temmuz
2025 tarihlerinde Azerbaycan’ın Hankendi şehrinde tertiplenmesi
öngörülmektedir’
Bakanlar Konseyi: Teşkilatın en üst düzey karar alma
organı olan Bakanlar Konseyi, Dışişleri Bakanları seviyesinde yılda bir kez
toplanmaktadır. Son (28.) Dışişleri Bakanları Konseyi Toplantısı 3 Aralık
2024 tarihinde İran’ın Meşhed şehrinde gerçekleştirilmiştir
Bölgesel Planlama Konseyi (BPK): Üye ülkelerin planlama
teşkilatlarının başkanları/müsteşarları başkanlığında yılda en az bir defa
toplanmakta olup, Teşkilatın gündemindeki program, proje ve faaliyetleri
gözden geçirerek faaliyet takvimini hazırlamaktadır. Son (35.) BPK
Toplantısı 24-27 Şubat 2025 tarihlerinde Tahran’da gerçekleştirilmiştir.
Daimi Temsilciler Konseyi: Üye ülkelerin Tahran
Büyükelçileri ve İran Dışişleri Bakanlığının EİT İşlerinden Sorumlu Genel
Direktörü’nden oluşmakta; ayda bir defa toplanmaktadır.
Sekretarya: Tahran’da yerleşiktir.
Türkiye’nin Teşkilat’la İlişkileri: Ülkemiz coğrafi
konumu, gelişmişlik düzeyi ve köklü devlet yapısıyla kurucusu olduğu EİT
içerisinde öncü bir konumdadır. Ayrıca, Teşkilat içinde ticaretin
geliştirilmesi ve kolaylaştırılmasında ve denize çıkışı olmayan Orta Asya
ülkelerinin dünyanın önde gelen ticaret merkezlerine açılımlarını sağlayacak
ulaştırma hatlarının geliştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Ülkemiz 2019-2021 yılları arasında üstlendiği EİT Dönem Başkanlığı
görevini, 28 Kasım 2021 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımızın katılımlarıyla
Aşkabat’ta gerçekleştirilen 15. Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde
Türkmenistan’a devretmiştir. EİT’in mevcut Dönem Başkanı Kazakistan’dır.