Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)

Uluslararası Teşkilat Künyesi

Üye Ülkeler:

Kurucu Ülkeler (Türkiye, İran, Pakistan)

Diğer Üye Ülkeler (Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan)

Türkiye’nin Üyelik Durumu:

1985 yılından itibaren kurucu ülke sıfatıyla teşkilata üyedir

Teşkilatın Tarihi

Türkiye, İran ve Pakistan Devlet/Hükümet Başkanları, bölgesel ekonomik işbirliğini geliştirmek amacıyla 1964 yılında İstanbul'da biraraya gelerek bir bildiri yayınlamış ve Kalkınma için Bölgesel İşbirliği (Regional Cooperation for Development) (RCD)'yi kurmuşlardır. 1977 tarihli İzmir Anlaşması ile yasal statüsü oluşturulan RCD, 1979 yılında İran'da meydana gelen İslam Devrimi sonrasında faaliyetlerinin çoğunu askıya almış ve Örgüt giderek işlevsizleşmiştir.

1980'li yılların başında Türkiye, İran ve Pakistan arasındaki ekonomik ilişkilerin gelişme kaydetmesi üzerine, üç ülke arasındaki işbirliğinin, RCD'nin hukuki zemini üzerinde, ancak bu kez değişik bir isim altında sürdürülmesi kararlaştırılmış ve 1985 yılında EİT kurulmuştur. RCD döneminde olduğu gibi, EİT'nin merkezi de Tahran olarak belirlenmiştir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarını kazanan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan ile Afganistan'ın da katılmasıyla Örgüt, 1992 yılında toplam 7 milyon km2 alan üzerinde yaklaşık 400 milyon nüfusa hitap eden ekonomik ağırlıklı bir bölgesel örgüt halini almıştır.

Teşkilat, Zirve ve Dışişleri Bakanları düzeyindeki dönemsel toplantılarına ek olarak, ticaret, ulaştırma, tarım, enerji, çevre, sağlık, sanayi, maliye ve ekonomi gibi alanlarda Bakan düzeyinde düzenli toplantı yöntemini benimsemiş; böylelikle, sektörel bazda alınan kararların ve kararlaştırılan işbirliği projelerinin belirli zaman dilimleri içinde izlenebilmesine imkân sağlanmıştır.

Teşkilatın Kurumsal Yapısı

Zirve: Devlet/Hükümet Başkanları düzeyinde olup, iki yılda bir toplanır. Bugüne kadar 13 EİT Zirvesi ve bir Olağanüstü Zirve yapılmıştır. 1993 yılında 2. EİT Zirvesi, 2002 yılında 7. EİT Zirvesi ve 2010 yılında 10. EİT Zirvesi Ülkemiz evsahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Son olarak 13. EİT Zirvesi de 1 Mart 2017 tarihinde İslamabad’da yapılmıştır.

Bakanlar Konseyi Toplantısı (BKT): Örgütün en üst düzey karar alma organı olan Bakanlar Konseyi, Dışişleri Bakanları seviyesinde yılda bir kez toplanmaktadır. Bakanlar Konseyi toplantılarının hemen öncesinde Kıdemli Memurlar Toplantıları (KMT) yapılmaktadır. Ayrıca, EİT kapsamında Sektörel Bakanlar toplantıları da düzenlenmektedir.

Bölgesel Planlama Konseyi (BPK): Üye Ülkelerin planlama teşkilatlarının başkanları/müsteşarları başkanlığında yılda en az bir defa toplanır. Ülkemizden Kalkınma Bakanlığı’nın koordinasyonunda katılım sağlanır. BPK, Teşkilatın gündemindeki işbirliği program/proje/faaliyetleri gözden geçirir ve Teşkilatın Direktörlükler bazında faaliyet takvimini hazırlar. BPK raporları BKT’ye sunulmaktadır.

Daimi Temsilciler Konseyi (DTK): Üye ülkelerin Tahran Büyükelçileri ve İran Dışişleri Bakanlığı’nın EİT İşleri’nden Sorumlu Genel Direktöründen oluşmaktadır. Düzenli olarak her ay toplanmaktadır. DTK toplantılarında, Teşkilatın aylık idari ve mali işlerinin görüşülmesinin yanında ihtiyaç görülen alanlarda EİT faaliyetleri değerlendirilmekte ve bunlar üye ülkelere rapor edilmektedir. Alınan DTK kararları topluca BKT’de onaylanmaktadır.

EİT Sekretaryası: Tahran’da yerleşik EİT Sekretaryası, bir Genel Sekreter ve 3 Genel Sekreter Yardımcısı olmak üzere yaklaşık 60 kişiden oluşmaktadır. Halihazırda ülkemiz için tahsisli kadro sayısı 7’dir.

Bölgesel ve Uzman Kuruluşlar: EİT kapsamında bölgesel ve uzman kuruluşların yanı sıra birçok merkez bulunmaktadır. Bölgesel Kuruluşlar arasında; EİT Ticaret ve Sanayi Odası, EİT Ticaret ve Kalkınma Bankası, EİT Sigortacılık Koleji ve EİT Mühendislik ve Müşavirlik Şirketi yer almaktadır. Uzmanlık kuruluşları arasında ise, EİT Kültür Enstitüsü (Tahran), EİT Bilim Vakfı (İslamabad) ve EİT Eğitim Enstitüsü (Ankara) bulunmaktadır.

İşbirliği Alanları ve İlgili Direktörlükler: EİT üyesi ülkeler arasında çeşitli sektörel alanlarda işbirliği çalışmaları yürütülmektedir. Sözkonusu işbirliği alanları, 1. Ticaret ve Yatırım, 2. Ulaştırma ve Haberleşme, 3. Enerji, Madenler ve Çevre, 4. Tarım, Sanayi ve Turizm, 5. Proje, Ekonomik Araştırma ve İstatistik, 6. İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilir Kalkınma, 7. Bölgesel ve Uzman Kuruluşlar ve Uluslararası İlişkilerdir. Bu kapsamda EİT Sekretaryasında Direktörlükler oluşturulmuştur.

Teşkilatın Temel Hedefleri:

• Üye Ülkelerin sürdürülebilir ekonomik kalkınması,

• Ticaretin önündeki engellerin kaldırılması ve bölge içi ticaretin teşvik edilmesi, EİT Bölgesinin artan dünya ticaretinde daha fazla rol alması,

• Üye Ülkelerin birbirleriyle ve dünya ile bağlantısını sağlayan ulaştırma ve haberleşme altyapısının geliştirilmesi,

• Ekonomik serbestleşme ve özelleştirme,

• EİT bölgesinin kaynaklarının harekete geçirilmesi,

• EİT bölgesinin tarım ve sanayi potansiyelinin etkin kullanımı;

• Uyuşturucu ticaretinin önlenmesi, ekoloji ve çevrenin korunması ve EİT Bölgesindeki halklar arasında tarihi ve kültürel bağların güçlendirilmesi,

• Bölgesel ve uluslararası örgütlerle karşılıklı yararlı işbirliğinin tesis edilmesi.

Türkiye’nin Teşkilat’la İlişkileri

Türkiye, Pakistan ve İran’la birlikte, EİT'in üç kurucu üyesinden birisidir. Genel anlamda ticari ve ekonomik temelli bir örgüt olarak tanımlanabilecek olan EİT, Türkiye’yi, Orta Asya Cumhuriyetleri ve Güney Asya ülkeleriyle bir araya getiren önemli bir platform niteliği de taşımaktadır.

Örgütün çeşitli alanlarındaki faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşlarımızca yakından takip edilmektedir. Ülkemiz çeşitli EİT toplantılarına evsahipliği yapmakta, diğer üye ülkelerdeki toplantı ve faaliyetlere temsilci göndermekte ve çalışmalara katkıda bulunmaktadır. Bu çerçevede, Örgütün 11. Zirve ve 19. Bakanlar Konseyi Toplantıları, Türkiye’nin evsahipliğinde 20-23 Aralık 2010 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Zirve Toplantısıyla birlikte Dönem Başkanlığı İran’dan ülkemize geçmiştir. 12. Zirve ve 20. Bakanlar Konseyi Toplantıları Azerbaycan’ın evsahipliğinde 13-16 Ekim 2012 tarihlerinde Bakü’de gerçekleştirilmiş ve Dönem Başkanlığı ülkemizden Azerbaycan’a geçmiştir. Son olarak 13. Zirve ve 22. Bakanlar Konseyi Toplantıları Pakistan’ın evsahipliğinde 28 Şubat – 1 Mart 2017 tarihlerinde İslamabad’da gerçekleştirilmiş ve Dönem Başkanlığı Pakistan’a geçmiştir.

Genişlemeden itibaren geçen 17 sene içinde EİT’in çalışma ilkeleri yerleşmiş ve kurumsal altyapısının önemli bir bölümü tamamlanmıştır. Teşkilat, Genel Sekreter Yardımcılıklarına bağlı sektörel Direktörlükler şeklinde örgütlenmiştir. Bu çerçevede bahsekonu Direktörlükler ve üye ülkelere göre dağılımları şu şekildedir:

- Ticaret ve Sanayi Direktörlüğü ( Pakistan)
- Haberleşme ve Ulaştırma Direktörlüğü (İran)
- Tarım, Sanayi ve Turizm Direktörlüğü (Türkiye)
- Enerji, Maden ve Çevre Direktörlüğü (Azerbaycan)
- İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilir Kalkınma Direktörlüğü (Türkiye-Münhal)
- Proje, Ekonomik Araştırma ve İstatistik Direktörlüğü (Kazakistan)
- Uyuşturucu, Kaçakçılık ve Organize Suç ile (DOCCU) Mücadele Birimi (İran)

EİT Sekretaryası bütçesinin halen % 66'sı üç kurucu üye tarafından eşit şekilde karşılanmaktadır. Buna göre bütçenin % 22'sine tekabül eden ve 2017 yılına ait olan 888.510 ABD Doları katkı payı ülkemiz tarafından karşılanmıştır.

13. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Zirvesi, "Bölgesel Refah için Bağlanırlığın Güçlendirilmesi"

13. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Zirvesi, "Bölgesel Refah için Bağlanırlığın Güçlendirilmesi" temasıyla 1 Mart 2017 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilmiştir. Zirve’ye ülkemiz Sayın Cumhurbaşkanımız başkanlığında heyetle iştirak etmiştir. Zirve Toplantısında Sayın Cumhurbaşkanımıza, Sayın Bakanımızın yanı sıra, Ekonomi, Kalkınma, Enerji ve Tabii Kaynaklar ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlarımız da eşlik etmişlerdir. Zirve`ye hazırlık niteliğinde 26-27 Şubat tarihlerinde düzenlenen Kıdemli Memurlar Toplantısı’nda (KMT) heyetimize Tahran Büyükelçimiz, 28 Şubat tarihindeki 22. Bakanlar Konseyi Toplantısı heyetimize ise Sayın Bakanımız başkanlık etmiştir.

Zirve’de İslamabad Bildirisi, EİT Vizyon 2025 Belgesi ve Vizyon Uygulama Çerçeve Belgesi kabul edilmiştir. Teşkilatın reformu hususunda da çalışmalar sürdürülmektedir.