Uluslararası Örgüt Künyesi

Üye Ülkeler:

Angola, Benin, Botsvana, Burkina Faso, Burundi, Cabo Verde, Cezayir, Cibuti, Çad, Ekvator Ginesi, Eritre, Etiyopya, Fas, Fildişi Sahili, Gabon, Gambia, Gana, Gine Bissau, Gine, Güney Afrika, Güney Sudan, Kamerun, Kenya, Komorlar Birliği, Kongo Cumhuriyeti, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Lesotho, Liberya, Libya, Madagaskar, Malavi, Mali, Mauritius, Mısır, Moritanya, Mozambik, Namibya, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Ruanda, Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti (SADC)*, Sao Tome ve Principe, Senegal, Seyşeller, Sierra Leone, Somali, Sudan, Svaziland, Tanzanya, Togo, Tunus, Uganda, Zambiya, Zimbabve.

* Türkiye, “Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti”ni (SADC) tanımamaktadır. Ülkemiz, Batı Sahra sorununa, BM şemsiyesi altında, taraflar arasında diyalog yoluyla, adil, kalıcı ve karşılıklı kabul edilebilecek bir siyasi çözüm bulunmasını savunmakta ve BM Genel Sekreterinin Özel Temsilcisi vasıtasıyla bu amaçla sarf edilen çabaları desteklemektedir.”

Türkiye’nin Üyelik Durumu: Gözlemci Ülke (2005);

Stratejik Ortak (2008)

Örgütün Tarihi

Afrika Birliği, Afrika devletlerinin bağımsızlıklarını ve egemenliklerini kazanmaları ve Afrika’da sömürgeciliğe son verilmesi ilkeleri doğrultusunda kurumsal temelini “Afrika’nın Birliği Örgütü” adıyla 1963 yılında atmıştır. Örgüt, Soğuk Savaş döneminde Bağlantısızlar Grubu içinde yer almış ve Doğu ve Batı Blokları arasındaki mücadeleden uzak kalmıştır. Soğuk Savaşı müteakiben kıtada yaşanan çatışmalar, siyasi istikrarsızlık, ekonomik sorunlar ve salgın hastalıklar örgütü daha etkin bir kuruluş haline gelmeye yöneltmiştir. Örgüt, 2002 yılında Afrika Birliği (AfB) adını alarak, yeni hedeflerini politik, sosyal ve ekonomik bütünleşmenin sağlanması, kalkınmanın hızlandırılması, barış ve istikrarın korunması ve demokrasi ile iyi yönetim ilkelerinin benimsenmesi olarak belirlemiştir.

Afrika ülkelerinin buluştuğu ortak platform olan Afrika Birliği, Kıta’da karşılaşılan sınamalara “Afrika sorunlarına Afrika çözümleri” ilkesi uyarınca çözümler geliştirmeye ve politikalar üretmeye çalışmaktadır.

Türkiye’nin AfB ile İlişkileri

Son dönemdeki başlıca Zirve ve Toplantılar:

- 18-21 Ağustos 2008: Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi, İstanbul

- 14-15 Aralık 2010: Türkiye-Afrika İşbirliği Ortak Görev Gücü Toplantısı ve Yüksek Düzeyli Memurlar Toplantısı, İstanbul

- 16 Aralık 2011: Türkiye-Afrika Ortaklığı I. Bakan Düzeyinde Gözden Geçirme Konferansı, İstanbul

- 19-21 Kasım 2014: II. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi, Malabo, Ekvator Ginesi

- 2-3 Kasım 2016: Türkiye-Afrika I. İş ve Ekonomi Forumu, İstanbul

- 27-28 Nisan 2017: Türkiye-Afrika Tarım Bakanları I. Toplantısı ve Tarım İş Forumu, Antalya

- 20-21 Temmuz 2017: Afrika Sağlık Kongresi, İstanbul

- 19-21 Ekim 2017: Türkiye-Afrika Eğitim Bakanları Konferansı, İstanbul

- 11-12 Şubat 2018: Türkiye-Afrika II. Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı, İstanbul

- 10-11 Ekim 2018: Türkiye-Afrika II. İş ve Ekonomi Forumu, İstanbul

- 8-9 Ekim 2020: Türkiye-Afrika Çevrimiçi Ekonomi ve İş Forumu

- 21-22 Ekim 2021: Türkiye-Afrika III. İş ve Ekonomi Forumu, İstanbul

- 16-18 Aralık 2021: III. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi, İstanbul

- 12-13 Ekim 2023: Türkiye-Afrika IV. İş ve Ekonomi Forumu, İstanbul

- 2-3 Kasım 2024: Türkiye-Afrika III. Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı, Cibuti

Ülkemizin AfB’yle ilişkileri 1963 ve 2002 yılları arasındaki dönemde sınırlı kalmıştır. 1998 tarihli Afrika’ya Açılım Eylem Planımızla ivme kazanmasıyla birlikte, 2002 yılından itibaren AfB Zirvelerine misafir ülke olarak katılan ülkemiz, 2005 yılında AfB nezdinde gözlemci ülke statüsü kazanmıştır.

Dönemin Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’ün daveti üzerine, dönemin AfB Komisyonu Başkanı Prof. Alpha Oumar Konare’nin, 21-25 Kasım 2005 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği ziyaret AfB’den ülkemize yapılan ilk üst düzey ziyaret olmuştur.

AfB Komisyonu Başkanı Konare’nin daveti üzerine Sayın Cumhurbaşkanımız, Başbakanlıkları döneminde 29-30 Ocak 2007 tarihlerinde düzenlenen AfB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesine katılarak ülkemizden AfB’ye üst düzeyde ilk ziyareti gerçekleştirmiştir.

AfB, 2008 yılında Türkiye’yi stratejik ortağı ilan ederek ülkemizle olan ilişkilerini geliştirme iradesi sergilemiştir.

I. Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi 18-21 Ağustos 2008 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Zirvede, “Türkiye-Afrika İşbirliği İstanbul Deklarasyonu: Ortak Bir Gelecek için İşbirliği ve Dayanışma” ve “Türkiye-Afrika Ortaklığı için İşbirliği Çerçevesi” başlıklı belgeler kabul edilmiştir. Bu çerçevede, hükümetlerarası işbirliği; ticaret ve yatırım; tarım, tarımsal ürünlerin ticareti, kırsal kalkınma, su kaynaklarının yönetimi, küçük ve orta büyüklükteki işletmeler; sağlık; barış ve güvenlik; altyapı, enerji, ulaşım ve telekomünikasyon; kültür, turizm ve eğitim; medya, enformasyon ve iletişim teknolojisi ile çevre öncelikli işbirliği alanları olarak belirlenmiştir.

Zirvede kabul edilen izleme mekanizması uyarınca, Bakanlar Toplantısının üç yılda bir, Kıdemli Memurlar Toplantısının iki yılda bir düzenlenerek Uygulama Planının değerlendirilmesi ve geliştirilmesi kararlaştırılmıştır.

Zirve ile eşzamanlı olarak düzenlenen “Türkiye-Afrika Ekonomi ve İş Forumu”, ülkemizin ekonomik imkânlarının Afrikalı bürokratlara ve iş insanlarına tanıtılmasını sağlamıştır.

Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi’nde kabul edilen işbirliği alanlarına dayalı bütüncül bir stratejinin oluşturulmasını teminen, Afrika Strateji Belgesi 26 Mart 2010 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak kabul edilmiştir. Belgede Afrika stratejimizin hedefi, özel konumları dikkate alınarak Afrika ülkeleri ve AfB ile ülkemizin ortaklık görünümünün güçlendirilmesi olarak tanımlanmıştır.

Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi’nde kabul edilen izleme mekanizması çerçevesinde, I. Türkiye-Afrika İşbirliği Yüksek Düzeyli Memurlar Toplantısı 15 Aralık 2010 tarihinde İstanbul’da düzenlenmiştir. Toplantı sonunda, çalışmaları 2009 yılından bu yana devam eden “2010-2014 Türkiye-Afrika Ortaklığı Ortak Uygulama Planı” kabul edilmiş ve Ortak Basın Bildirisi yayımlanmıştır.

Sözkonusu izleme mekanizması kapsamında, Türkiye-Afrika ortaklığında alınan mesafeyi değerlendirmek ve önümüzdeki dönemdeki çalışmalara yön vermek üzere, Türkiye-Afrika Ortaklığı I. Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı 15-16 Aralık 2011 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenmiş olup, Türkiye-Afrika stratejik ortaklığın geliştirilmesini konu alan bir sonuç bildirisi yayınlanmıştır. Konferans, Türkiye-Afrika ortaklığının tarafların karşılıklı güçlü iradesi ile sağlam bir zeminde ilerlediğini teyit etmiştir.

II. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi, “sürdürülebilir bir kalkınmanın ve bütünleşmenin güçlendirilmesi için yeni bir ortaklık modeli” başlığı altında 19-21 Kasım 2014 tarihlerinde Malabo/Ekvator Ginesi’nde gerçekleştirilmiştir. Bildirinin yanısıra, Zirvenin ardından kabul edilen “2015-2019 Ortak Uygulama Planı”yla ülkemizin anılan dönemde Afrika ülkeleriyle birlikte gerçekleştireceği çeşitli alanlardaki projelerin beş yıllık çizelgesi oluşturulmuştur. Bu bağlamda, ticaret ve yatırım, barış ve güvenlik, eğitim ve kültür, gençlerin güçlendirilmesi ve teknoloji transferi, kırsal ekonomi ve tarım, enerji ve ulaştırma gibi alanlarda Afrika ülkelerinin öncelikleri çerçevesinde belirlenen projeler hayata geçirilmiştir.

Zirve sonrasında Ankara’da 19 Mart 2015 tarihinde gerçekleştirilen Kıdemli Memurlar Toplantısında 2015-2019 Ortak Uygulama Planı gözden geçirilerek, bu dönemde Afrika’nın ihtiyaçları doğrultusunda hayata geçirilecek projeleri içeren bir Öncelikli Projeler Listesi kabul edilmiştir.

Türkiye ve AfB arasında Afrika ülkelerinin ekonomi ve dış ticaretten sorumlu Bakanları ile kıtadaki bölgesel ekonomik kuruluşların Genel Sekreterleri/Başkanlarının ve işadamlarının katılımıyla ve Ekonomi Bakanlığı, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ve Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) evsahipliğinde 2-3 Kasım 2016 tarihlerinde İstanbul’da “I. Türkiye-Afrika İş ve Ekonomi Forumu” düzenlenmiştir.

AfB ile kabul edilen Öncelikli Projeler Listesi kapsamında gerçekleştirilen sözkonusu Foruma AfB Dönem Başkanı Çad Cumhurbaşkanı Idriss Deby Itno, Sao Tome ve Principe Başbakanı Patrice Trovoada’nın yanısıra, 41 Afrika ülkesinden 27 Bakan, 7 Bakan Yardımcısı; AfB dâhil dört bölgesel ekonomik kuruluştan ise 4 Genel Sekreter/Komiser iştirak etmiştir. Ayrıca, 46 Afrika ülkesinden 1.257, ülkemizden 729 işinsanı ile 159 basın mensubu Foruma katılmıştır.

Öncelikli Projeler Listesi bağlamındaki ikinci etkinliği ise 27-28 Nisan 2017’de Antalya’da düzenlenen "Türkiye-Afrika Tarım Bakanları I. Toplantısı ve Tarım İş Forumu” teşkil etmiştir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile DEİK’in evsahipliğini yaptığı etkinliğin açılışı, dönemin Başbakanı Sayın Binali Yıldırım tarafından yapılmıştır. Etkinliğe, AfB Dönem Başkanı Gine Devlet Başkanı Prof. Alpha Condé ve Somali Federal Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Muhammed Abdullahi Muhammed'in yanısıra 49 ülkeden 45 Bakan, 14 Bakan Yardımcısı, 21 Büyükelçi, 19 uluslararası kuruluş temsilcisi ile Türk ve Afrikalı işinsanları dahil yaklaşık 1.500 kişi katılmıştır.

Türkiye-Afrika II. Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı 11-12 Şubat 2018 tarihlerinde İstanbul’da tertiplenmiştir.

Türkiye-Afrika II. İş ve Ekonomi Forumu, 10-11 Ekim 2018 tarihlerinde İstanbul'da düzenlenmiştir. Forum’a ülkemizce onur konuğu olarak davet edilen Etiyopya Cumhurbaşkanı, AfB Dönem Başkanı Ruanda Başbakanı, AfB Ekonomik Kalkınma, Ticaret, Turizm, Sanayi ve Mineraller Komiseri ile Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) Sanayi ve Özel Sektörün Teşviki Komiseri’nin yanı sıra 43 Afrika ülkesinden 26 Bakan, 4 Bakan Yardımcısı, Milletvekilleri, Müsteşarlar başta olmak üzere 245 resmi heyet üyesi iştirak etmiştir. Özel sektör ayağında ise 42 Afrika ülkesinden 850 Afrikalı, ülkemizden ise 950 kişi olmak üzere toplamda 1.800 iş insanı programa katılım sağlamıştır.

Ülkemizce AfB bütçesine, ortak zirvelerde belirlenen alanlara tahsisli olarak 2009 ve 2011 yıllarında 500.000, 2012’den bu yana ise her yıl bir milyon ABD Doları katkı sağlanmaktadır.

AfB Komisyonu eski Başkanı Mahamat, 30 Eylül-1 Ekim 2021 tarihlerinde ülkemize resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Mahamat ziyaret vesilesiyle, dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile gerçekleştirdiği görüşmenin yanısıra, Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız ve Sayın TBMM Başkanımız tarafından kabul edilmiştir. Komisyon eski Başkanı Mahamat başkanlığındaki heyet ayrıca, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) ve Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) Başkanlığını ziyaret etmiş, her iki kurumumuz ile AfB arasında işbirliği mutabakat muhtıraları imzalanmıştır. Heyet 1 Ekim’de İstanbul’da DEİK’in düzenlediği çalışma yemeğine katılmıştır.

III. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi, Sayın Cumhurbaşkanımızın evsahipliğinde 16-18 Aralık 2021 tarihlerinde “Birlikte Kalkınma ve Refah için Güçlendirilmiş Ortaklık” temasıyla İstanbul’da tertiplenmiştir. Zirvede 38 Afrika ülkesi temsil edilmiş olup, 16 Devlet ve Hükümet Başkanına ilaveten, 25'i Dışişleri Bakanı olmak üzere toplam 100 Bakan Zirveye katılmıştır.

Sayın Cumhurbaşkanımız ile AfB 2021 Dönem Başkanı Kongo Demokratik Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi’nin eşbaşkanlıklarında yapılan 18 Aralık 2021 tarihli Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde kabul edilen Bildiri, Eylem Planı ve Ortak Uygulama Raporuyla, 2022-2026 döneminde Afrika yararına gerçekleştirilecek somut projeler de dahil olmak üzere, Türkiye ile Afrika kıtası arasında her alanda gelişen ilişkilere bir sonraki Zirveye kadarki dönem için bir yol haritası çizilmiştir. Sayın Cumhurbaşkanımız ayrıca, ülkemizin Afrika’ya 15 milyon doz aşı yardımında bulunacağını açıklamıştır.

Kıtayla tesis edilen kurumsal yapının güçlendirilmesi sonrasında, III. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi, Afrika ile ilişkilerimizi bir üst seviyeye taşıyacak tarihi bir dönüm noktası olmuştur. Zirveyle, AfB ve Afrika ülkeleri ile Türkiye arasındaki stratejik ortaklık temelli ilişkilerde yeni bir safhaya geçilmesi hedeflenmiştir. Kovid-19 salgınına rağmen Zirveye üst düzeyli ve geniş katılım sağlanması, Afrikalı ortaklarımızın Türkiye'ye dair ilgilerini ve beklentilerini açıkça ortaya koymuş ve ülkemizle işbirliğine verilen önemi teyit etmiştir.

Türkiye-Afrika IV. İş ve Ekonomi Forumu 12-13 Ekim 2023 tarihlerinde İstanbul’da tertiplenmiştir.

Türkiye-Afrika III. Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı 2-3 Kasım 2024 tarihinde Cibuti’nin evsahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Konferans sonucunda 2022-2024 Ortak Uygulama Raporu ile Ortak Bildiri belgeleri kabul edilmiştir.

Ortak Uygulama Raporunun sonuç bölümünde, 2026 yılında Afrika’da düzenlenecek Dördüncü Ortaklık Zirvesi’ne giden yolda uygun takip mekanizmalarıyla desteklenmesini sağlamak üzere, Bakanlığımız ile AfB arasında bir Ortak İzleme ve Değerlendirme Çalışma Grubu (JMEWG) kurulması kararlaştırılmıştır. Bu vesileyle, Türkiye-Afrika Birliği ilişkilerinin kurumsal niteliği daha da güçlendirilmiştir. JMEWG’in ilk toplantısı 28 Mart 2025 tarihinde ikinci toplantısı 7 Temmuz 2025 tarihinde Addis Ababa’da gerçekleştirilmiştir.

Türkiye-Afrika V. İş ve Ekonomi Forumu 16-17 Ekim 2025 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenecektir.

IV. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi'nin ise 2026 yılında Afrika'da gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.