İrlanda'nın Siyasi Görünümü

İrlanda parlamenter demokrasiyle yönetilmektedir. İdari sistem güçler ayrılığı esasına dayanmaktadır. Cumhurbaşkanı, Parlamento, Hükümet ve yargının yapısı ve yetkileri Anayasa’yla belirlenmiştir. Devletin başı Cumhurbaşkanıdır.

Cumhurbaşkanı, birden fazla aday olduğu durumlarda, doğrudan halk tarafından seçilmektedir. Bununla birlikte, İrlanda Anayasası’na göre, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde hâlihazırdaki Cumhurbaşkanı, başka kişi, parti veya kurumların kendisini tekrar aday göstermesine ihtiyaç duymaksızın, ikinci bir dönem için adaylığını açıklayabilmektedir. Tek adayın bulunduğu seçimlerde, seçimler fiilen yapılmış sayılmakta ve sadece birden fazla adayın bulunduğu durumlarda seçimler fiilen düzenlenmektedir. Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıl olup, en fazla iki dönem görev yapabilmektedir. Cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçilmesine rağmen görevleri temsilidir. Cumhurbaşkanı, Meclis tarafından seçilen Başbakanı ve Başbakanın önerisi üzerine kabine üyelerini atar. Başbakanın önerisi üzerine, Meclisi feshetme yetkisine sahiptir. Hâlihazırda Cumhurbaşkanı, 26 Ekim 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ikinci kez Cumhurbaşkanlığına seçilen, İşçi Partisi kökenli Michael D. Higgins’dir.

İrlanda’da ilk Meclis (Dail Eireann) 1919 yılında açılmıştır. İlk Meclis, tüm dünya ülkelerine çağrı niteliğinde bir Beyanname yayımlamış; anılan metinde, İrlanda Meclisinin hürriyet, adalet ve uluslararası hukuktan yana olduğu vurgulanmış ve halkların özgür iradeleriyle kendi geleceklerine dair kararları kendilerinin alması gerektiği savunulmuştur.

Parlamento (Oireachtas) iki kanatlı olup, Millet Meclisi’nde (Dail) 160 milletvekili, Senato’da (Seanad) ise 60 Senatör bulunmaktadır. Millet Meclisi seçimleri her beş yılda bir 43 seçim bölgesinde yapılmaktadır. Genel seçimlerde nispi temsil esas olup, milletvekilleri taşınabilir tek oy sistemiyle seçilmektedir. Senato’nun 11 üyesi Başbakan tarafından önerilmekte, 43’ü beş ayrı meslek grubu tarafından (kültür-eğitim, tarım, istihdam, ticaret-sanayi ve idari), 6’sı ise üniversiteler tarafından seçilmektedir. Senato yasa önerebilmek veya yasalarda değişiklik yapabilmekle birlikte, Ulusal Meclisin bunları reddetme hakkı bulunmaktadır.

İrlanda’da yerel yönetim 1898 tarihli Mahalli Yönetim Kanunu’na dayanmaktadır. Sözkonusu kanunla yerel yönetimde İngiliz sistemi esas alınarak, “Vilayetler (county)” oluşturulmuştur. Yerel yönetim teşkilatı, 29 Vilayet (İrlanda’da 26 vilayet bulunmakla birlikte, tarihi nedenlerden veya büyüklüklerinden ötürü bazıları birden fazla konsey ile temsil edilmektedir), 5 Şehir, 75 İlçe ve 5 Kaza Konseyinden (Belediye Meclisi) oluşmaktadır. İrlanda, dört coğrafi bölgeye (Munster, Ulster, Leinster ve Connacht) ayrılmıştır. Bu bölgelerin yönetim ve idari anlamda işlevleri bulunmamaktadır.