İrlanda parlamenter demokrasiyle yönetilmektedir. İdari sistem güçler
ayrılığı esasına dayanmaktadır. Cumhurbaşkanı, Parlamento, Hükümet ve
yargının yapısı ve yetkileri Anayasa’yla belirlenmiştir. Devletin başı
Cumhurbaşkanıdır.
Cumhurbaşkanı, birden fazla aday olduğu durumlarda, doğrudan halk
tarafından seçilmektedir. Bununla birlikte, İrlanda Anayasası’na göre,
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde hâlihazırdaki Cumhurbaşkanı, başka kişi, parti
veya kurumların kendisini tekrar aday göstermesine ihtiyaç duymaksızın,
ikinci bir dönem için adaylığını açıklayabilmektedir. Tek adayın bulunduğu
seçimlerde, seçimler fiilen yapılmış sayılmakta ve sadece birden fazla
adayın bulunduğu durumlarda seçimler fiilen düzenlenmektedir.
Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıl olup, en fazla iki dönem görev
yapabilmektedir. Cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçilmesine rağmen
görevleri temsilidir. Cumhurbaşkanı, Meclis tarafından seçilen Başbakanı ve
Başbakanın önerisi üzerine kabine üyelerini atar. Başbakanın önerisi
üzerine, Meclisi feshetme yetkisine sahiptir. Hâlihazırda Cumhurbaşkanı, 26
Ekim 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ikinci kez
Cumhurbaşkanlığına seçilen, İşçi Partisi kökenli Michael D. Higgins’dir.
İrlanda’da ilk Meclis (Dail Eireann) 1919 yılında açılmıştır. İlk Meclis,
tüm dünya ülkelerine çağrı niteliğinde bir Beyanname yayımlamış; anılan
metinde, İrlanda Meclisinin hürriyet, adalet ve uluslararası hukuktan yana
olduğu vurgulanmış ve halkların özgür iradeleriyle kendi geleceklerine dair
kararları kendilerinin alması gerektiği savunulmuştur.
Parlamento (Oireachtas) iki kanatlı olup, Millet Meclisi’nde (Dail) 160
milletvekili, Senato’da (Seanad) ise 60 Senatör bulunmaktadır. Millet
Meclisi seçimleri her beş yılda bir 43 seçim bölgesinde yapılmaktadır.
Genel seçimlerde nispi temsil esas olup, milletvekilleri taşınabilir tek oy
sistemiyle seçilmektedir. Senato’nun 11 üyesi Başbakan tarafından
önerilmekte, 43’ü beş ayrı meslek grubu tarafından (kültür-eğitim, tarım,
istihdam, ticaret-sanayi ve idari), 6’sı ise üniversiteler tarafından
seçilmektedir. Senato yasa önerebilmek veya yasalarda değişiklik
yapabilmekle birlikte, Ulusal Meclisin bunları reddetme hakkı
bulunmaktadır.
İrlanda’da yerel yönetim 1898 tarihli Mahalli Yönetim Kanunu’na
dayanmaktadır. Sözkonusu kanunla yerel yönetimde İngiliz sistemi esas
alınarak, “Vilayetler (county)” oluşturulmuştur. Yerel yönetim teşkilatı,
29 Vilayet (İrlanda’da 26 vilayet bulunmakla birlikte, tarihi nedenlerden
veya büyüklüklerinden ötürü bazıları birden fazla konsey ile temsil
edilmektedir), 5 Şehir, 75 İlçe ve 5 Kaza Konseyinden (Belediye Meclisi)
oluşmaktadır. İrlanda, dört coğrafi bölgeye (Munster, Ulster, Leinster ve
Connacht) ayrılmıştır. Bu bölgelerin yönetim ve idari anlamda işlevleri
bulunmamaktadır.