Dönem Başkanlığı: Arjantin (2025 yılının ilk yarısı)

Üye Ülkeler: Arjantin, Brezilya, Paraguay, Uruguay, Bolivya ve Venezuela*

Ortak üyeler: Şili, Ekvator, Peru, Kolombiya, Guyana, Surinam

Gözlemci üyeler: Meksika ve Yeni Zelanda

*Venezuela’nın üyeliği 2016 yılından bu yana askıdadır.

Kuruluşun Tarihi

1957 yılında Amerikan Devletleri Ekonomik Konferansı’nın düzenlenmesinin ardından bilahare 1960’da imzalanan Montevideo Anlaşması ile Arjantin, Brezilya, Uruguay, Paraguay, Meksika, Şili ve Peru arasında ALALC (Latin Amerika Serbest Ticaret Birliği) kurulmuştur. Kısa sürede bütün bölgeyi içeren bir serbest ticaret alanı kurmayı hedefleyen ALALC, 1980’deki İkinci Montevideo Anlaşması ile ALADI’ye (Latin Amerika Entegrasyon Birliği) dönüştürülmüştür. ALADI, kuruluş anlaşması gereği tüm Latin Amerika ülkelerinin katılımına açık olup, Latin Amerika’daki bütün tercihli ticaret rejimlerinin ve küçük çaplı diğer bölgesel entegrasyonların yol haritasını çizen şemsiye kuruluş işlevi görmektedir.

Brezilya ve Arjantin, ALADI kapsamında 1986’da karşılıklı ticari yakınlaşmayı öngören bir protokol imzalamıştır. Protokolün ardından MERCOSUR’un hukuki çerçevesini hazırlayan 3 önemli anlaşma yapılmıştır. Bu anlaşmalardan ilki; Brezilya, Arjantin, Paraguay ve Uruguay'ın 26 Mart 1991 tarihinde imzaladığı Asuncion Anlaşması’dır. Anlaşmayla “Güney Ortak Pazarı” (MERCOSUR) oluşturulmuş, malların, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımı öngörülmüştür. İkinci anlaşma, 17 Aralık 1994’te imzalanan ve Asuncion Anlaşması’na ek olarak MERCOSUR’un kurumsal altyapısını düzenleyen Ouro Preto Protokolü’dür. Üçüncü anlaşma ise, 18 Şubat 2002’de imzalanan ve ilgili ülkeler arasındaki ihtilafların çözülebilmesine dair esasları düzenleyen Olivos Protokolü’dür.

MERCOSUR’un Daimi Sekretaryası Uruguay’ın başkenti Montevideo’da bulunmaktadır. Entegrasyon sürecine ilişkin siyasi kararların oluşturulmasında en yetkili organ Ortak Pazar Konseyi’dir. Devlet Başkanlarının oluşturduğu Ortak Pazar Konseyi yılda 2 kez toplanmaktadır. Dönem başkanlığı altı ayda bir rotasyonla değişmektedir. Konseyin aldığı kararlar, Dışişleri ve Ekonomi Bakanları ile Merkez Bankası Başkanlarından ve Ülke Koordinatörlerinden oluşan Ortak Pazar Grubunca icra edilmektedir. 2004 yılında Asuncion’da Daimi Tahkim Divanı kurulmuştur. 2005 yılında MERCOSUR Yapısal Uyum Fonu (FOCEM) oluşturulmuştur. MERCOSUR Parlamentosu (PARLASUR), Aralık 2006’da Uruguay’ın başkenti Montevideo’da faaliyete geçmiştir.

Ticaret dışındaki konuların da üye ülkeler arasında entegrasyon konusu haline getirilmesi çabaları kapsamında, 2007 yılında Asuncion’da MERCOSUR Sosyal Enstitüsü (ISM), 2009 yılında MERCOSUR Turizm Teşvik Fonu, yine aynı yıl İnsan Hakları Enstitüsü (IPPDH), 2010 yılında MERCOSUR Kurumsal Analiz Yüksek Düzeyli Toplantısı (RANAIM) mekanizması ve Sosyal Katılım Destek Birimi (UPS) oluşturulmuştur. 2010 yılında ayrıca, tam ve ortak üyelerin eğitim sertifika ve diplomalarının diğer üyelerce de tanınmasına ilişkin eğitim entegrasyon protokolü imzalanmış, kültür fonu ve fon yönetimine ilişkin Arjantin’de daimi bir sekretarya oluşturulması kararlaştırılmıştır. 2017 yılında MERCOSUR İçi Yatırımı Kolaylaştırma ve İş birliği Protokolü imzalanmıştır. 2021 yılında MERCOSUR Elektronik Ticaret Anlaşması, 2022 yılında ise MERCOSUR Uluslararası Yatırım ve Ticarette Yolsuzluğun Önlenmesi ve Yolsuzluğa Karşı Mücadele Anlaşması imzalanmıştır.

MERCOSUR kendi içinde kurumsallaşma ve derinleşme sürecinin yanı sıra, bölgesel ve bölge dışı ülkeler ve bloklarla da ilişkiler geliştirmektedir. Şili, Ekvator ve Kolombiya’nın yanı sıra, MERCOSUR, bölge dışından Filistin, İsrail, Mısır ve Singapur’la da Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalamıştır.

AB’yle MERCOSUR arasında yürütülen STA müzakereleri sonucunda 28 Haziran 2019 tarihinde taraflar arasında STA’nın genel çerçevesine ilişkin mutabakat sağlanmıştır. 6 Aralık 2024’te Uruguay’da düzenlenen 65. MERCOSUR Zirvesi’nde, söz konusu anlaşmanın müzakerelerinin tamamlandığı ve siyasi uzlaşıya varıldığı duyurulmuştur. Anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için taraflardaki onay süreçlerinin tamamlanması gerekmektedir.

Öte yandan, EFTA, Kanada, Güney Kore, Çin, Lübnan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile MERCOSUR arasında STA için müzakereler devam etmektedir.

Türkiye’nin Kuruluşla İlişkileri

2024 yılında Güney Amerika ülkeleriyle ticaretimizin (15,6 milyar ABD Doları) %50,6’sı (7,9 milyar ABD Doları) MERCOSUR’un üyesi olan 5 ülkeye yapılmıştır. Türkiye’nin MERCOSUR ülkelerine ihracatı 2024 yılında 1,5 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. İthalatımız ise 2024 yılında 6,4 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye-MERCOSUR Siyasi İstişare ve İş birliği Mekanizması Mutabakat Zaptı 16 Aralık 2010 tarihinde imzalanmış, 23 Mayıs 2013 tarihinde Montevideo’da ülkemizle MERCOSUR arasında I. Siyasi İstişare toplantısı yapılmıştır. Diğer yandan, Türkiye ile MERCOSUR arasında STA imzalanmasına yönelik görüşmeler 2008 yılında başlamıştır.