Genel

D-8’in kurulmasına yönelik olarak atılan ilk adımı, Türkiye'nin daveti üzerine İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya'nın katılımıyla 22 Ekim 1996 tarihinde İstanbul'da düzenlenen "Kalkınmada İşbirliği Konferansı" oluşturmuştur. Bu konferansın ardından gerçekleştirilen hazırlık çalışmaları mahiyetindeki üç Komisyon ve iki Dışişleri Bakanları Konseyi toplantısını müteakip, 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul'da yapılan Devlet/Hükümet Başkanları Zirvesi ile D-8 resmen kurulmuştur.

İstanbul Zirvesi’nde, D-8’in yapısına ve çalışma yöntemine ilişkin olarak bir Bakanlar Konseyi Belgesi kabul edilmiştir. Bu belgeye göre, D-8; Zirve, Konsey ve Komisyon’dan oluşan üç ana organı bulunan ve faaliyetlerinde gerekli eşgüdümü sağlamak üzere İstanbul’da tesis edilen bir İcra Direktörlüğü’ne haiz bir yapıya kavuşturulmuştur.

1997 yılında D-8 İcra Direktörü olarak atanan Emekli Büyükelçi Ayhan Kamel, 2006 yılına kadar bu görevi üstlenmiştir. Mayıs 2006’da yapılan D-8’in 9. Bakanlar Konseyi Toplantısı’nda, İcra Direktörlüğü Genel Sekreterliğe dönüştürülmüş; Sekretarya’ya Endonezya tarafından Genel Sekreter, İran tarafından Direktör ve ülkemizden ise İktisatçı ataması yapılmıştır. Halihazırda Genel Sekreter ataması Malezya tarafından yapılmış bulunmaktadır.

Son D-8 Zirvesi (9. Zirve) 20 Ekim 2017 tarihinde İstanbul’da, 18. Bakanlar Konseyi (3 Kasım 2018) ise Antalya’da yapılmıştır. 2015 ve 2016’da Dışişleri Bakanları toplantıları Birleşmiş Milletler Genel Kurulu marjında New York’ta düzenlenmiştir. Son D-8 Komisyon Toplantısı (42.) 9-10 Ekim 2019 tarihlerinde D-8 Sekretaryası tarafından İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Bir sonraki Zirve’nin Bangladeş’te yapılması öngörülmektedir.

Amaç, ilkeler ve politikalar

D-8 üyelerinin hepsi aynı zamanda İKÖ üyesi olup, yine İKÖ içinde teknolojik ve ekonomik kalkınma düzeyleri, ticari potansiyelleri ve nüfusları itibariyle önde gelen ülkeler arasında yer almaktadırlar.

Güney-Güney diyalogu çerçevesinde gelişme yolundaki ülkeler arasında oluşturulan işbirliği örneklerinden biri olan D-8, üye ülkeler arasında ekonomik ve ticari işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir oluşumdur. D-8’in amacı kalkınma yolundaki ülkelerin dünya ekonomisi içindeki konumlarını iyileştirmek, ticari ilişkilerini çeşitlendirmek ve ticaret alanında üye ülkelere yeni imkanlar yaratmak, uluslararası seviyede karar verme mekanizmalarına güçlü biçimde katılımlarını sağlamak ve halklarının yaşam seviyesini yükseltmektir.

İlkeleri ve kapsadığı coğrafi alan itibariyle bölgesel olmaktan çok küresel bir oluşum özelliğine sahip olan D-8’e üyelik, yukarıda kayıtlı amaç ve ilkelere bağlı tüm gelişme yolundaki ülkelere açıktır.

D-8 çerçevesinde işbirliği esas itibariyle sektörel bazda yürütülmektedir. Türkiye sanayi, sağlık ve çevre; Bangladeş kırsal kalkınma; Endonezya yoksullukla mücadele ve insan kaynakları; İran bilim ve teknoloji; Malezya finans, bankacılık ve özelleştirme; Mısır ticaret; Nijerya enerji; Pakistan ise tarım ve balıkçılık alanındaki işbirliği çalışmalarını koordine etmektedir.

Türkiye’nin Teşkilat’la İlişkileri

D-8’in kuruluşundan bu yana ülkemizce anılan Teşkilata özel bir önem verilmiş, bu platformun daha da faydalı olabilmesi için Akil Adamlar Grubu (AAG) Süreci 2014 yılında hayata geçirilmiştir. AAG Raporu D-8 9. Zirvesinde kabul edilen “İstanbul Eylem Planı”nın temelini oluşturmuştur.

D-8 Dönem Başkanlığı 20 Ekim 2017 tarihinde ülkemizde düzenlenen D-8 9. Zirvesi ile ülkemizce üstlenilmiştir. Zirve’de “İstanbul Bildirisi”, “İstanbul Eylem Planı (2017 Sonrası D-8 Eylem Planı)” belgeleri ve “D-8 Proje Destek Fonu”nun kurulması onaylanmıştır.

D-8’in genişlemesi fikri ilk defa Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından D-8 9. Zirvesi sırasında gündeme getirilmiş olup, bu konuda gerek Sekretarya gerek üye ülkelerle bilistişare Teşkilatın yeni üyeliklerle/gözlemciliklerle daha da nasıl güçlendirilebileceği üzerine çalışmalar sürdürülmektedir.

Ülkemiz tarafından deruhte edilen D-8 Dönem Başkanlığını Dakka’da tertiplenmesi değerlendirilmekte olan 10. Zirve ile Bangladeş devralacaktır. Halihazırda örgütün gelecek 10 yılına yön verecek olan ve vizyoner bir belge olması kararlaştırılan 2020-2030 Yol Haritası üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir. Sözkonusu belgenin 10. Zirve’de kabul edilmesi planlanmaktadır.

Akil Adamlar Grubu

19 Aralık 2013 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilen Bakanlar Konseyi Toplantısında, Teşkilatın 16 yıllık geçmişini değerlendirecek ve gelecek vizyonuna yönelik tavsiyeler sunacak bir Akil Adamlar Grubu (AAG) kurulması kararlaştırılmıştır.

Ülkemiz Akil Adamı olarak Sayın Başbakan Yardımcımız Prof.Dr. Numan Kurtulmuş görevlendirilmiştir. AAG’nun ilk toplantısı 15-16 Mayıs 2014 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirmiştir. AAG'nin ikinci ve nihai toplantısı 27-28 Ağustos 2014 tarihlerinde yine ülkemizde yapılmış ve akabinde 25 Eylül 2014 tarihinde Birleşmiş Milletler 69. Genel Kurulu marjında düzenlenen Bakanlar Toplantısında AAG raporu Dışişleri Bakanlarına sunulmuştur.

D-8 Şartı

Gelişen Sekiz Ülke Teşkilatı (D-8) Şartı 22 Kasım 2012 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilen 8. D-8 Zirvesi sırasında dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu tarafından imzalanmıştır.

Ülkemiz açısından Şart TBMM Genel Kurulu’nda Şubat 2017’de görüşülüp kabul edilmiştir.

Tercihli Ticaret Anlaşması (PTA)/ Menşe Kuralları Protokolü

Mayıs 2006’da Bali’de yapılan D-8 5. Zirvesi’nde imzaya açılan Tercihli Ticaret Anlaşması (PTA) tüm üyelerce imzalanmış ve 3 Temmuz 2008 tarihinde düzenlenen Yüksek Düzeyli Ticaret Uzmanları Toplantısı’nda Tercihli Ticaret Anlaşması’nın ekini teşkil eden Menşe Kuralları Protokolü bugüne kadar İran, Malezya, Nijerya, Türkiye, Endonezya ve Pakistan tarafından onaylanmıştır.

Anlaşma kapsamındaki tavizlerin ülkemiz bakımından yürürlüğe konulması için, ülkemiz, Malezya Endonezya ve Pakistan’a ait Taviz Listelerinin onaylanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı 14 Temmuz 2015 tarihli Resmi Gazete’nin Mükerrer sayısında yayımlanmıştır. Bilahare, listesinde değişiklik yapan Nijerya ile listesini geç gönderen İran’a ait taviz listeleri, 19 Kasım 2015 tarih ve 29537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak onaylanmıştır. Böylece ülkemiz açısından iç onay prosedürü tamamlanmıştır.

17 Şubat 2016 tarihinde gerçekleştirilen D-8 Ticaret Bakanları Konseyi İkinci Toplantısı’nda, Anlaşmanın 1 Temmuz 2016 tarihi itibariyle uygulamaya konulması kararlaştırılmıştır.

Üye ülkeler arasında serbest ticaret esaslarına dayalı ticaretin geliştirilmesi bakımından Tercihli Ticaret Anlaşması’nın uygulamaya konulması, D-8 Teşkilatı’nın en önemli başarılarından biri olacaktır.

D-8 Teşkilatına BM Genel Kurulu’nda Gözlemci Statüsü Verilmesi

69. BM Genel Kurulu kapsamında Altıncı Komite'de 14 Kasım 2014 tarihinde kabul edilen “Gelişen Sekiz Ülke (D-8) Teşkilatına Genel Kurul'da Gözlemci Statüsü" verilmesine ilişkin karar tasarısı, BM Genel Kurulu'nda 10 Aralık 2014 tarihinde oylamasız kabul edilmiştir.