Genel
D-8’in kurulmasına yönelik olarak atılan ilk adımı, Türkiye'nin daveti
üzerine İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya'nın
katılımıyla 22 Ekim 1996 tarihinde İstanbul'da düzenlenen "Kalkınmada
İşbirliği Konferansı" oluşturmuştur. Bu konferansın ardından
gerçekleştirilen hazırlık çalışmaları mahiyetindeki üç Komisyon ve iki
Dışişleri Bakanları Konseyi toplantısını müteakip, 15 Haziran 1997
tarihinde İstanbul'da yapılan Devlet/Hükümet Başkanları Zirvesi ile D-8
resmen kurulmuştur.
İstanbul Zirvesi’nde, D-8’in yapısına ve çalışma yöntemine ilişkin olarak
bir Bakanlar Konseyi Belgesi kabul edilmiştir. Bu belgeye göre, D-8; Zirve,
Konsey ve Komisyon’dan oluşan üç ana organı bulunan ve faaliyetlerinde
gerekli eşgüdümü sağlamak üzere İstanbul’da tesis edilen bir İcra
Direktörlüğü’ne haiz bir yapıya kavuşturulmuştur.
1997 yılında D-8 İcra Direktörü olarak atanan Emekli Büyükelçi Ayhan Kamel,
2006 yılına kadar bu görevi üstlenmiştir. Mayıs 2006’da yapılan D-8’in 9.
Bakanlar Konseyi Toplantısı’nda, İcra Direktörlüğü Genel Sekreterliğe
dönüştürülmüş; Sekretarya’ya Endonezya tarafından Genel Sekreter, İran
tarafından Direktör ve ülkemizden ise İktisatçı ataması yapılmıştır.
Halihazırda Genel Sekreter ataması Malezya tarafından yapılmış
bulunmaktadır.
Son D-8 Zirvesi (9. Zirve) 20 Ekim 2017 tarihinde İstanbul’da, 18. Bakanlar
Konseyi (3 Kasım 2018) ise Antalya’da yapılmıştır. 2015 ve 2016’da
Dışişleri Bakanları toplantıları Birleşmiş Milletler Genel Kurulu marjında
New York’ta düzenlenmiştir. Son D-8 Komisyon Toplantısı (42.) 9-10 Ekim
2019 tarihlerinde D-8 Sekretaryası tarafından İstanbul’da
gerçekleştirilmiştir. Bir sonraki Zirve’nin Bangladeş’te yapılması
öngörülmektedir.
Amaç, ilkeler ve politikalar
D-8 üyelerinin hepsi aynı zamanda İKÖ üyesi olup, yine İKÖ içinde
teknolojik ve ekonomik kalkınma düzeyleri, ticari potansiyelleri ve
nüfusları itibariyle önde gelen ülkeler arasında yer almaktadırlar.
Güney-Güney diyalogu çerçevesinde gelişme yolundaki ülkeler arasında
oluşturulan işbirliği örneklerinden biri olan D-8, üye ülkeler arasında
ekonomik ve ticari işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir oluşumdur.
D-8’in amacı kalkınma yolundaki ülkelerin dünya ekonomisi içindeki
konumlarını iyileştirmek, ticari ilişkilerini çeşitlendirmek ve ticaret
alanında üye ülkelere yeni imkanlar yaratmak, uluslararası seviyede karar
verme mekanizmalarına güçlü biçimde katılımlarını sağlamak ve halklarının
yaşam seviyesini yükseltmektir.
İlkeleri ve kapsadığı coğrafi alan itibariyle bölgesel olmaktan çok küresel
bir oluşum özelliğine sahip olan D-8’e üyelik, yukarıda kayıtlı amaç ve
ilkelere bağlı tüm gelişme yolundaki ülkelere açıktır.
D-8 çerçevesinde işbirliği esas itibariyle sektörel bazda yürütülmektedir.
Türkiye sanayi, sağlık ve çevre; Bangladeş kırsal kalkınma; Endonezya
yoksullukla mücadele ve insan kaynakları; İran bilim ve teknoloji; Malezya
finans, bankacılık ve özelleştirme; Mısır ticaret; Nijerya enerji; Pakistan
ise tarım ve balıkçılık alanındaki işbirliği çalışmalarını koordine
etmektedir.
Türkiye’nin Teşkilat’la İlişkileri
D-8’in kuruluşundan bu yana ülkemizce anılan Teşkilata özel bir önem
verilmiş, bu platformun daha da faydalı olabilmesi için Akil Adamlar Grubu
(AAG) Süreci 2014 yılında hayata geçirilmiştir. AAG Raporu D-8 9.
Zirvesinde kabul edilen “İstanbul Eylem Planı”nın temelini oluşturmuştur.
D-8 Dönem Başkanlığı 20 Ekim 2017 tarihinde ülkemizde düzenlenen D-8 9.
Zirvesi ile ülkemizce üstlenilmiştir. Zirve’de “İstanbul Bildirisi”,
“İstanbul Eylem Planı (2017 Sonrası D-8 Eylem Planı)” belgeleri ve “D-8
Proje Destek Fonu”nun kurulması onaylanmıştır.
D-8’in genişlemesi fikri ilk defa Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından D-8 9.
Zirvesi sırasında gündeme getirilmiş olup, bu konuda gerek Sekretarya gerek
üye ülkelerle bilistişare Teşkilatın yeni üyeliklerle/gözlemciliklerle daha
da nasıl güçlendirilebileceği üzerine çalışmalar sürdürülmektedir.
Ülkemiz tarafından deruhte edilen D-8 Dönem Başkanlığını Dakka’da
tertiplenmesi değerlendirilmekte olan 10. Zirve ile Bangladeş
devralacaktır. Halihazırda örgütün gelecek 10 yılına yön verecek olan ve
vizyoner bir belge olması kararlaştırılan 2020-2030 Yol Haritası üzerinde
çalışmalar sürdürülmektedir. Sözkonusu belgenin 10. Zirve’de kabul edilmesi
planlanmaktadır.
Akil Adamlar Grubu
19 Aralık 2013 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilen Bakanlar Konseyi
Toplantısında, Teşkilatın 16 yıllık geçmişini değerlendirecek ve gelecek
vizyonuna yönelik tavsiyeler sunacak bir Akil Adamlar Grubu (AAG) kurulması
kararlaştırılmıştır.
Ülkemiz Akil Adamı olarak Sayın Başbakan Yardımcımız Prof.Dr. Numan
Kurtulmuş görevlendirilmiştir. AAG’nun ilk toplantısı 15-16 Mayıs 2014
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirmiştir. AAG'nin ikinci ve nihai
toplantısı 27-28 Ağustos 2014 tarihlerinde yine ülkemizde yapılmış ve
akabinde 25 Eylül 2014 tarihinde Birleşmiş Milletler 69. Genel Kurulu
marjında düzenlenen Bakanlar Toplantısında AAG raporu Dışişleri Bakanlarına
sunulmuştur.
D-8 Şartı
Gelişen Sekiz Ülke Teşkilatı (D-8) Şartı 22 Kasım 2012 tarihinde
İslamabad’da gerçekleştirilen 8. D-8 Zirvesi sırasında dönemin Dışişleri
Bakanı Ahmet Davutoğlu tarafından imzalanmıştır.
Ülkemiz açısından Şart TBMM Genel Kurulu’nda Şubat 2017’de görüşülüp kabul
edilmiştir.
Tercihli Ticaret Anlaşması (PTA)/ Menşe Kuralları Protokolü
Mayıs 2006’da Bali’de yapılan D-8 5. Zirvesi’nde imzaya açılan Tercihli
Ticaret Anlaşması (PTA) tüm üyelerce imzalanmış ve 3 Temmuz 2008 tarihinde
düzenlenen Yüksek Düzeyli Ticaret Uzmanları Toplantısı’nda Tercihli Ticaret
Anlaşması’nın ekini teşkil eden Menşe Kuralları Protokolü bugüne kadar
İran, Malezya, Nijerya, Türkiye, Endonezya ve Pakistan tarafından
onaylanmıştır.
Anlaşma kapsamındaki tavizlerin ülkemiz bakımından yürürlüğe konulması
için, ülkemiz, Malezya Endonezya ve Pakistan’a ait Taviz Listelerinin
onaylanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı 14 Temmuz 2015 tarihli Resmi
Gazete’nin Mükerrer sayısında yayımlanmıştır. Bilahare, listesinde
değişiklik yapan Nijerya ile listesini geç gönderen İran’a ait taviz
listeleri, 19 Kasım 2015 tarih ve 29537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
onaylanmıştır. Böylece ülkemiz açısından iç onay prosedürü tamamlanmıştır.
17 Şubat 2016 tarihinde gerçekleştirilen D-8 Ticaret Bakanları Konseyi
İkinci Toplantısı’nda, Anlaşmanın 1 Temmuz 2016 tarihi itibariyle
uygulamaya konulması kararlaştırılmıştır.
Üye ülkeler arasında serbest ticaret esaslarına dayalı ticaretin
geliştirilmesi bakımından Tercihli Ticaret Anlaşması’nın uygulamaya
konulması, D-8 Teşkilatı’nın en önemli başarılarından biri olacaktır.
D-8 Teşkilatına BM Genel Kurulu’nda Gözlemci Statüsü Verilmesi
69. BM Genel Kurulu kapsamında Altıncı Komite'de 14 Kasım 2014 tarihinde
kabul edilen “Gelişen Sekiz Ülke (D-8) Teşkilatına Genel Kurul'da Gözlemci
Statüsü" verilmesine ilişkin karar tasarısı, BM Genel Kurulu'nda 10 Aralık
2014 tarihinde oylamasız kabul edilmiştir.