|
Üye Ülkeler:
Birleşmiş Milletler’in 193 üye ülkesi bulunmaktadır.
Türkiye’nin Üyelik Durumu:
Türkiye, BM’nin kurucu üyelerindendir.
Teşkilatın Tarihi:
İkinci Dünya Savaşı’ndan galip çıkan büyük devletlerin
liderliğinde oluşturulan bir dünya teşkilatı olan Birleşmiş
Milletler (BM), 20. yüzyılın ilk yarısında yaşanan
savaşların ve barışa yönelik tehditlerin tekrarını
önlemek ve uluslararası barış ve güvenliği korumak amacıyla
kurulmuştur. BM’nin kurucu antlaşması niteliğindeki BM
Şartı, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 50 ülke
tarafından 26 Haziran 1945 tarihinde San Francisco’da
imzalanmıştır. Daha sonra Polonya’nın da Şart’ı
imzalamasıyla, kurucu üye devletlerin sayısı 51’e
yükselmiştir. BM Teşkilatı, BM Şartı’nda öngörüldüğü
üzere, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) beş daimi üyesi dâhil
BM’nin üye devletlerinin çoğunluğunun Şart’ın onay
işlemlerini tamamlamalarıyla, 24 Ekim 1945 tarihinde
resmen faaliyete geçmiştir. Bu tarihten beri, 24 Ekim her
yıl BM Günü olarak kutlanmaktadır. Birleşmiş Milletler’in
ana organları Genel Kurul, Güvenlik Konseyi (BMGK), Ekonomik
ve Sosyal Konsey (EKOSOK), Vesayet Konseyi, Uluslararası
Adalet Divanı ve BM Sekretaryası’dır.
Türkiye’nin Teşkilat’la İlişkileri:
Ülkemiz küresel sistemin merkezinde bulunan Birleşmiş
Milletler’in (BM) temsil ettiği değerlerin ve çok taraflılık
ilkesinin güçlü bir destekçisi ve savunucusudur. Türkiye
bu itibarla, kurucu üyesi olduğu BM’nin üç temel sütunu
olan barış ve güvenlik, kalkınma ve insan hakları
alanındaki faaliyetlerine istikrarlı ve önemli katkılar
sunmaktadır. BM’nin daha etkin bir yapıya kavuşması,
görev ve sorumluluklarını daha etkili şekilde yerine
getirmesine yönelik yürütülen çalışmalarda da aktif şekilde
yer almaktadır.
Türkiye, bu çerçevede, çatışmaların barışçıl çözümü ve
arabuluculuk konularındaki deneyiminden farklı kültürler
arasında köprü kurma özelliğinin somutlaştığı
Medeniyetler İttifakı girişiminin eş-sponsorluğuna,
terörizmle mücadeledeki önemli konumundan barışı koruma ve
insani diplomasi alanlarındaki tecrübesine,
sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin gerçekleşmesine
verdiği desteğe kadar uzanan geniş bir yelpazede BM
sisteminin her boyutunda etkin ve yapıcı rol oynayan bir
ülkedir.
Hemen her BM ajansının ülkemizde faaliyet göstermesi ve
gerek bölgesel gerek küresel faaliyetlerini yürütmek
üzere bir merkez olarak giderek artan biçimde ülkemizi
tercih etmeleri, BM ile süren bu çokboyutlu ve güçlü
işbirliğimizin bir diğer göstergesidir.
Ülkemiz, evvelce 1951-1952, 1954-1955, 1961 ve 2009-2010
yıllarında BM Güvenlik Konseyi (BMGK) geçici üyesi olarak
görev yaptığı dönemlerde, uluslararası barış, güvenlik,
istikrar ve refahın sağlanması yönünde etkili ve yapıcı
katkılarda bulunmuş; BM Güvenlik Konseyi’nin aktif,
sorumlu ve güvenilir bir üyesi olarak ön plana çıkmıştır.
Nitekim, son dönemlerde Orta Doğu’dan Kuzey Afrika’ya,
Kafkasya’dan Balkanlar’a kadar ülkemizi çevreleyen
bölgelerde yaşanan kriz ve sıcak çatışmalarda ülkemizin
oynadığı dengeli ve yapıcı rol ile Karadeniz Tahıl
Girişimi gibi önayak olduğu somut girişimler, Türkiye’nin
küresel barış ve güvenliği sağlamakta asli rolü bulunan
BM Güvenlik Konseyi’nde temsilinin getirebileceği katma
değeri ortaya koymaktadır.
Bu hususlar ışığında ülkemiz, 2037-2038 dönemi için yeniden
BMGK geçici üyeliğine adaylığını açıklamıştır.
Ülkemizin BM’deki rolünün somut bir göstergesi olarak, eski
AB Bakanı ve Başmüzakereci Büyükelçi Volkan Bozkır BM 75.
Genel Kurul Başkanlığına seçilmiş ve bu görevi 14 Eylül
2020-14 Eylül 2021 tarihleri arasında yürütmüştür. Genel
Kurul Başkanlığı, BM Teşkilatında seçimle işbaşına gelen
en üst düzeyli görev olup, Sayın Bozkır BM’nin 75 yıllık
tarihinde bu görevi üstlenen ilk Türk vatandaşı olmuştur.
Türkiye, BM liderliğindeki küresel insani sistemin daha adil
ve etkin hale getirilmesine yönelik çalışmalara da destek
vermektedir. Bir önceki BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon’un
şahsi girişimi çerçevesinde tarihte ilk defa olmak üzere,
Dünya İnsani Zirvesi (DİZ) Sayın Cumhurbaşkanımızın
himayelerinde Devlet ve Hükümet Başkanları düzeyinde 23-24
Mayıs 2016 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenmiştir.
Türkiye’nin uluslararası barış ve istikrarın korunmasında
uluslararası toplumun elindeki en önemli araçlardan biri
olma özelliğini taşıyan barışı koruma operasyonlarına
katkıları BM’yle işbirliğinin somut bir örneğini teşkil
etmektedir. Ülkemiz dünyanın çeşitli yerlerinde
konuşlandırılmış BM barış operasyonlarına askeri ve sivil
personel katkısı sağlayan ülkeler arasında yer
almaktadır. Türkiye halihazırda 7 barışı koruma
operasyonuna personel sağlamaktadır. (UNIFIL, UNMISS,
UNISFA, MONUSCO, UNTMIS, MINUSCA, UNMIK)
Uluslararası alanda BM’nin kurulduğu 1945 yılından günümüze
dek yaşanan gelişmeler, Teşkilat’ın çeşitli alanlarda
reformunu da zorunlu hale getirmektedir. Türkiye BM’nin
tüm insanlığın umudu olma niteliğini sürdürmesi gerektiği
inancıyla, BM sisteminin daha iyi işlemesine yönelik
atılan adımları desteklemekte ve bu alanlarda çalışmalara
aktif katkı sağlamaktadır.
Üye devletlerin BM genel bütçesine ekonomik gelişmişlik
düzeyleriyle orantılı olarak belirlenen zorunlu katkıları
çerçevesinde ülkemizin katkı payı yıllar içerisinde
artmış olup, Türkiye 2012 yılından bu yana bütçeye en
fazla katkı sağlayan ülkeler arasında yer almaktadır. Bu
çerçevede BM'nin etkin şekilde çalışması yönünde
faaliyetlerde bulunan ve idari/mali konularda görüş
birliği içinde olan ülkelerin katıldığı gayrıresmi bir
oluşum niteliği taşıyan Cenevre Grubu’na da Mayıs 2014’te
üye olmuştur.
BM’yle ilişkilerimizde ve işbirliğimizde son yıllarda
yaşanan ilerlemeler neticesinde, Doğu Avrupa, Kafkasya,
Orta Asya, Orta Doğu, Kuzey Afrika gibi bölgelere coğrafi
yakınlığı, ulaşım kolaylığı, ekonomik, finansal, kültürel
merkez olması gibi sebeplerle “hub” niteliği taşıyan
İstanbul’un bir BM merkezi haline getirilmesi vizyonu da
BM’ye yönelik politikamızın ana unsurlarından biri olarak
belirlenmiştir. Bugüne kadar BM’yle yürüttüğümüz
çalışmalar sonucunda, aşağıda isimleri kayıtlı 12
kuruluşun İstanbul’da mevcudiyet tesis etmesi sağlanmıştır:
- BM Nüfus Fonu (UNFPA) Orta Asya ve Doğu Avrupa Bölgesel
Ofisi (EECARO)
- BM Kalkınma Programı (UNDP) İstanbul Uluslararası Özel
Sektör ve Kalkınma Merkezi (UNDP-IICPSD)
- BM Kadın Birimi (UN Women) Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisi
- UNDP Avrupa ve BDT Bölgesel Ofisi
- BM Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD) Doğu Avrupa
ve Orta Asya Bölgesel Ofisi
- Dünya Sağlık Teşkilatı (DST) İnsani ve Sağlık Acil
Durumlarına Hazırlık Coğrafi Ayrık Ofisi
- BM İnsani İşler Eşgüdüm Ofisi’nin (OCHA) İstanbul Ofisi
- UNDP Küresel Müşterek Hizmetler Merkezi (GSSC)
- BM Gönüllüleri (UNV) Avrupa ve Orta Asya Ofisi
- Uluslararası Göç Teşkilatı (IOM) İstanbul Bölge Ofisi
- BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) İstanbul Ofisi
- BM Kalkınma Eşgüdüm Ofisi (DCO) İstanbul Bölge Ofisi
Buna ek olarak, Ankara’da Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Türkiye
Temsilciliği ve Orta Asya Bölge Ofisi ile BM Sınai Kalkınma
Teşkilatı (UNIDO) Bölgesel İşbirliği Merkezi ve Gebze’de
Az Gelişmiş Ülkeler için BM Teknoloji Bankası
bulunmaktadır.
BM’ye her platformda ve her vesileyle katkıda bulunma
arzusunda olan Türkiye, bir yandan uluslararası barış,
güvenlik, istikrar ve refaha katkılarını artırmak, diğer
yandan insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü gibi
temel ilke ve değerlerin güçlendirilmesine yönelik
çabalarını daha da ilerletmek hususunda kararlıdır. Bu
çerçevede ülkemiz, BM’nin her alanındaki faaliyetlerine
etkin katkısını artırarak sürdürecektir.
|