Örgütün Amacı: UNEP, Birleşmiş Milletler’de çevre konusunun eşgüdümünü, çevrenin durumunun küresel düzeyde sürekli gözden geçirilmesini, çevre sorunları hakkında uluslararası toplumun dikkatinin çekilmesini ve uluslararası ve ulusal çevre politikasının ve hukukunun gelişiminin sağlanmasını amaçlamaktadır.
Kuruluş Tarihi: 1972	Merkezi: Nairobi, Kenya	İcra Direktörü: Achim Steiner

Antigua ve Barbuda, Arjantin, Avustralya, Bahamalar, Bangladeş, Beyaz Rusya, Belçika, Benin, Brezilya, Kanada, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti, Kolombiya, Kongo, Kosta Rika, Hırvatistan, Küba, Çek Cumhuriyeti, Fiji, Finlandiya, Fransa, Gabon, Almanya, Gine, Macaristan, Hindistan, Endonezya, İran, İsrail, İtalya, Japonya, Kazakistan, Kenya, Lesotho, Malezya, Mali, Moritanya, Mauritius, Meksika, Monako, Mozambik, Hollanda, Nijer, Pakistan, Kore, Romanya, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Sırbistan, Somali, İspanya, İsviçre, Trinidad ve Tobago, Tunus, Tuvalu, Tanzanya, ABD, Uruguay, Zambiya

Türkiye, UNEP Yönetim Konseyi üyesi değildir.

1972 yılında Stokholm’de gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı’nda, Birleşmiş Milletler’de (BM) çevre sorunlarını küresel boyutta ele alacak uluslararası bir organın kurulmasına karar verilmiştir. Bunun üzerine, BM Genel Kurulu’nun 2997 sayı ve 15 Aralık 1972 sayılı kararıyla, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), BM’ye bağlı bir “program” olarak oluşturulmuştur. Bahsekonu Karar uyarınca, 58 üye ülkeden oluşacak biçimde ve 4 yıllığına seçilmek üzere “UNEP Yönetim Konseyi” ile “Çevre Fonu” kurulmuş, ayrıca, Birleşmiş Milletler örgütleri arasında çevre alanında eşgüdümü sağlamak üzere “Çevre Koordinasyon Paneli” oluşturulmuştur. 1977 yılında lağv edilen bahsekonu Panel, 2000 yılında “Çevre Yönetim Grubu” adıyla yeniden hayata geçirilmiştir.

UNEP’in gelişiminde ve güçlenmesinde, 1992 yılında Rio de Janeiro’da gerçekleştirilen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı, 2002 yılında Johannesburg’da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ve son olarak 2005 yılındaki Dünya Zirvesi gibi uluslararası çevre politikasına yön veren konferanslar çerçevesinde edindiği görevler etkili olmuştur.

UNEP, kurulduğu günden bugüne kadar çok sayıda çok taraflı çevre sözleşmesinin gelişiminde kilit rol oynamıştır. UNEP’e yeni sorumluluklar getiren bu sözleşmeler arasında, Nesli Tehlike Altındaki Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticaretine ilişkin CITES Sözleşmesi (1973), Vahşi Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunmasına ilişkin Bonn Sözleşmesi (1979), Ozon Tabakasının Korunmasına ilişkin Viyana Sözleşmesi (1985), Ozon Tabakasını İncelten Maddelere ilişkin Montreal Protokolü (1987), Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne ilişkin Basel Sözleşmesi (1989), Biyoçeşitlilik Sözleşmesi (1992), Belirli Tehlikeli Kimyasalların ve Pestisitlerin Uluslararası Ticaretinde Ön Bildirime ilişkin Rotterdam Sözleşmesi (1998), Biyogüvenlik Kartagena Protokolü (2000), Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stokholm Sözleşmesi (2001) yer almaktadır.

Bahsekonu küresel süreçlerin yanısıra, UNEP Yönetim Konseyi’nde alınan kararlar da, UNEP’in rolünün güçlenmesinde etkili olmuştur. UNEP’in, çevre alanında lider otorite olduğunu teyid eden, 1997 yılında gerçekleştirilen UNEP 19. Yönetim Konseyi’nde kabul edilen “UNEP’in Rolüne ve Görev Tanımına ilişkin Nairobi Deklarasyonu” ile 2002’de düzenlenen UNEP Yönetim Konseyi/Küresel Çevre Bakanları Forumu 7. Özel Oturumu’nda kabul edilen “Kartagena Paketi”, UNEP’in rolünü güçlendiren önemli belgeler olma özelliği taşımaktadır.

UNEP’in en yüksek karar-alma organı UNEP Yönetim Konseyi oturumları olup, bu oturumlarda çevre alanındaki önemli ve ortaya çıkan yeni küresel çevre sorunları gözden geçirilmekte, var olan ve ileride ortaya çıkabilecek sorunlara ilişkin politikalar görüşülmekte, UNEP’in görevlerini belirleyen kararlar alınmakta ve UNEP’in iki yıllık bütçe ve çalışma programları onaylanmaktadır.

Ülkelerin, UNEP’in faaliyetlerini yakından takip etmelerini ve UNEP’in yaptığı çalışmalarda daha etkili olmalarını sağlamak amacıyla, 4 Nisan 1997 tarih ve 19/32 sayılı UNEP Yönetim Konseyi Kararıyla, Yönetim Konseyi’nin yardımcı organı olarak Daimi Temsilciler Komitesi kurulmuştur. Komite, UNEP’e akredite BM üyesi ülkelerin temsilcilerinden oluşmaktadır.

Çevre alanında ortaya çıkan önemli küresel sorunları tüm ülkelerin ele alabilmeleri amacına yönelik olarak ise, 1999 yılında BM Genel Kurulu tarafından, her yıl toplanacak biçimde küresel çevre bakanları forumunun oluşturulmasına karar verilmiştir. UNEP Yönetim Konseyi toplantılarıyla eşzamanlı olarak yapılan Küresel Çevre Bakanları Forumunun ilk toplantısı 2000 yılında Malmö/İsveç’te gerçekleştirilmiştir.

UNEP’in iç yönetim yapısı da, zaman içerisinde artan sorumluluklarına bağlı olarak değişim göstermiş olup, UNEP bugün 7 birimi aracılığıyla faaliyetlerini yürütmektedir.

1. Erken Uyarı ve Değerlendirme Birimi (DEWA)
2. Çevre Hukuku ve Sözleşmeleri Birimi (DELC)
3. Teknoloji, Sanayi ve Ekonomi Birimi (DTIE)
4. Bölgesel İşbirliği Birimi (DRC)
5. Çevre Politikasının Uygulanması Birimi (DEPI)
6. İletişim ve Enformasyon Birimi (DCPI)
7. Küresel Çevre Fonu Eşgüdüm Birimi (DGEF)

UNEP’in işleyişini ve personelin çalışma tarzını tamamen değiştirmesi beklenen son gelişme ise, 2008 yılındaki UNEP Yönetim Konseyi 10. özel oturumunda kabul edilen 2010-2013 Orta Vadeli Strateji (MTS) olmuştur. Stratejinin, UNEP’i sonuç odaklı yönetilen bir kuruma dönüştürmesi ve böylece finansman ve insan kaynaklarının daha etkili kullanımının sağlanması beklenmektedir.

UNEP, Nairobi’deki merkezinin yanısıra, altı bölge ofisinde bölgesel düzeyde faaliyet göstermektedir. UNEP’in Afrika Bölge Ofisi Nairobi’de, Asya-Pasifik Bölge Ofisi Bangkok’ta, Avrupa Bölge Ofisi Cenevre’de, Latin Amerika ve Karayipler Bölge Ofisi Panama’da, Kuzey Amerika Bölge Ofisi Vaşington’da, Batı Asya Bölge Ofisi ise Manama’dadır. UNEP’in ayrıca, irtibatı sağlamak üzere, BM Genel Kurulu ve Sekretaryası için New York’ta, Afrika Birliği için Addis Ababa’da, AB için Brüksel’de, Arap Ligi için Kahire’de ofisleri bulunmaktadır. UNEP’in, Paris, Brezilya, Pekin, Kahire, Viyana ve Moskova’da ofisleri bulunmaktadır.

UNEP gündemini son on yıldır meşgul eden en önemli süreç, uluslararası çevre yönetiminin iyileştirilmesine yönelik görüşmelerdir. Çok sayıda uluslararası ve bölgesel düzeyde çevre sözleşmesinin olduğu, pek çok BM örgütünün çevre konularında faaliyette bulunduğu, bunlar arasında kimi zaman eşgüdüm ve işbirliğinin olmadığı, UNEP’in de bu eşgüdümü sağlayacak yetkisinin ve finansmanının bulunmadığı uluslararası sistemin iyileştirilmesine yönelik görüşmeler sonunda, UNEP’in daha yetkin bir konuma gelmesi beklentisi bulunmaktadır. 2012 yılında Brezilya’da gerçekleştirilecek BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı'nın (Rio+20) bu ihtiyaçlara cevap vermesi umulmaktadır.

Türkiye-UNEP ilişkileri dostane ve sorunsuz bir şekilde yürütülmektedir. UNEP’in çalışmaları, UNEP nezdinde Daimi Temsilcilik olarak faaliyet gösteren Nairobi Büyükelçiliğimiz tarafından takip edilmektedir. Türkiye’nin Nairobi Büyükelçisi, aynı zamanda UNEP Daimi Temsilcisi olarak da görev yapmakta olup, ülkemizi UNEP Yönetim Konseyi’nin yardımcı organı olan Daimi Temsilciler Komitesi’nde temsil etmektedir. UNEP’in görev tanımında yer alan konuların ulusal eşgüdümü Çevre Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.

Ülkemiz, gönüllük esasına dayalı katkılardan oluşan UNEP Çevre Fonuna düzenli olarak finansman desteği sağlamaktadır. Bu durum, UNEP’in Sekretarya hizmeti sunduğu, ülkemizin taraf olduğu çok taraflı çevre sözleşmelerine sağlanan katkılar için de geçerlidir. Ülkemiz, UNEP Çevre Fonuna, 2007 yılı için 125.000 ABD Doları, 2008 ve 2009 yıllarında 250.000 ABD Doları, 2010 yılında ise 300.000 ABD Doları finansman katkısı sağlamıştır.

UNEP’te dönem dönem Türk vatandaşları çalışmakla birlikte, çok sayıda Türk vatandaşının bu örgütte görev yaptığını belirtmek pek mümkün değildir. UNEP’te çalışan Türklerin sayısı genelde iki ya da üç çalışanla sınırlı kalmaktadır. UNEP’in merkezi olan Nairobi’de bir Türk vatandaşımız çalışmaktadır. UNEP’te üst düzeyli görevde çalışan bir Türk vatandaşı ise bulunmamaktadır.

Türkiye ile UNEP arasında siyasi düzeydeki en son temas, UNEP’in eski İcra Direktörü Almanya’nın eski Çevre Bakanı Dr. Klaus Töpfer’in 11-12 Ağustos 2004 tarihlerinde Türkiye'ye gerçekleştirdiği ziyaret sırasında olmuştur.

Ülkemiz, UNEP bünyesindeki faaliyetlere, daha ziyade sektörel olarak, taraf olduğumuz, Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunmasına ilişkin Barselona Sözleşmesi, Ozon Tabakasının Korunmasına ilişkin Viyana Sözleşmesi, Ozon Tabakasını İncelten Maddelere ilişkin Montreal Protokolü, Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne ilişkin Basel Sözleşmesi, Biyoçeşitlilik Sözleşmesi, Biyogüvenlik Kartagena Protokolü gibi UNEP’in Sekretarya hizmeti sağladığı çok taraflı çevre sözleşmelerini takip etmek suretiyle iştirak etmektedir. Ülkemiz, taraf olduğu çevre sözleşmeleri kapsamında, bahsekonu sözleşmelerin de bir yükümlülüğü olarak, sektörel eylem plan ve stratejilerini hazırlamaktadır.

UNEP Yönetim Konseylerine, Çevre Bakanlığı başkanlığındaki heyetler dönem dönem katılım sağlamaktadırlar. Uluslararası çevre politikasının şekillendiği ve uluslararası çevre hukukuna yön veren çok sayıda kararın kabul edildiği Yönetim Konseylerinde ülkemizin temsili, bu süreçlere yön vermek bakımından önem arzetmektedir.

Türkiye’nin UNEP’te öncülük ettiği bir etkinlik ya da girişim bulunmamaktadır. Bununla birlikte, UNEP etkinliklerine zaman zaman iştirak eden ülkemiz, UNEP’in başlattığı “Bir Milyar Ağaç Kampanyası” çerçevesinde en çok ağaç diken üç ülke arasına girmeyi başarmıştır.