BM Çevre Programı’nın (UNEP) 1974 yılında kurduğu “Bölgesel Denizler Programı” kapsamında Akdeniz'in korunmasını öncelikli hedefler arasına dâhil edilmesi kararı, Akdeniz’e kıyıdaş ülkelerin ve AB’nin katılımıyla, Akdeniz Eylem Planı’nın (MAP) 1975 yılında oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır. MAP çerçevesinde yürütülecek faaliyetlerin hukuki temelini oluşturmak üzere hazırlanan “Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barselona Sözleşmesi) 1976 yılında Barselona'da kabul edilmiş olup, 1978 yılında yürürlüğe girmiştir.
1992 yılında Rio de Janeiro'da yapılan BM Çevre ve Kalkınma Zirvesinde alınan kararların ruhuna uygun olarak, Barselona Sözleşmesi, 1995 yılında, deniz çevresinin yanısıra, kıyı alanlarını da kapsayacak biçimde genişletilmiş, ayrıca, sürdürülebilir kalkınma hedefi, halkın katılımı, çevresel etki değerlendirmesi gibi unsurlar getirilmiştir. Bu çerçevede, yenilenen Sözleşme’nin adı “Akdeniz’in Deniz Ortamı ve Kıyı Bölgesinin Korunması Sözleşmesi” olarak değiştirilmiş olup, 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz, yeniden düzenlenen Barselona Sözleşmesi’ni 2002 yılında onaylamıştır. Sözleşmeye 21 ülke ve AB taraftır.
Barselona Sözleşmesi’ne ait 7 adet protokol bulunmaktadır:
- Akdeniz’de Gemilerden ve Uçaklardan Boşaltma veya Denizde Yakmadan Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi ve Ortadan Kaldırılması Protokolü;
- Akdeniz’de Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Hareketleri ve Bertarafından Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü (BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne ilişkin Türkiye’nin görüşlerini yansıtan bir bildirim yapılarak taraf olunmuştur);
- Akdeniz'in Kara Kökenli Kaynaklardan ve Faaliyetlerinden Dolayı Kirlenmeye Karşı Korunması Protokolü;
- Olağanüstü Hallerde Akdeniz’in Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Yapılacak Mücadele ve İşbirliğine Ait Protokol;
- Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol;
- Akdeniz'de Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Protokolü;
- Akdeniz’de Kıta Sahanlığı ve Deniz Dibinin Keşfi ve İşletilmesinden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü.
Barselona Sözleşmesi ve Ek Protokolleri 18. Taraf Ülkeler Toplantısı (COP18) 3 - 6 Aralık 2013’de İstanbul’da gerçekleştirilmiş olup, toplantı sonucunda İstanbul Deklarasyonu ile ‘İstanbul Çevre Dostu Şehirler Ödülü’nün ihdas edilmesi kararı kabul edilmiştir.
Ülkemiz, Sözleşmenin 22. Taraflar Konferansına (COP22) 7-10 Aralık 2021 tarihlerinde Antalya’da ev sahipliği yapmıştır. "Mavi bir Akdeniz'e Doğru: Çöpsüz bir Miras Bırakmak, Biyolojik Çeşitliliği Korumak ve İklim İstikrarını Sürdürmek" temasıyla düzenlenen Konferans kapsamında; ülkemiz 2022 yılı boyunca üstleneceği Büro Başkanlığı görevini İtalya'dan devralmış, 2022-2027 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Strateji ile Akdeniz'de gemilerde kullanılan yakıtın kükürt içeriğinin % 0,1 ile sınırlandırılmasını öngören "MED SOx ECA" kararı da dahil olmak üzere 18 karar taslağı kabul edilmiştir.
Sayın Cumhurbaşkanımızın Refikaları Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi’nin de teşrif ettikleri 9 Aralık 2021 tarihinde düzenlenen üst düzeyli oturumda "İstanbul Çevre Dostu Şehir Ödülü" İspanya'nın Malaga kenti Belediye Başkan Yardımcısı Gemma del Coral Parra'ya takdim edilmiştir.
Barselona Sözleşmesi altında altı Bölgesel Faaliyet Merkezi (RAC) bulunmaktadır. İklim değişikliğinden en fazla etkilenen bölgelerden biri olan Akdeniz Bölgesinin dayanıklılığının artırılmasına katkı sağlamak ve üye ülkeler arasındaki işbirliğini güçlendirmek üzere, ülkemizin ev sahipliğinde iklim değişikliği konusunda bir Bölgesel Faaliyet Merkezi (CC/RAC) kurulması önerilmiştir. Sözkonusu önerimiz, 5-8 Aralık 2023 tarihlerinde Slovenya'nın Portoroz şehrinde düzenlenen COP23'te karara bağlanmıştır.