Teşkilatın Amacı:

Avrupa Konseyi’nin (AK) amaçları; insan hakları, hukukun üstünlüğü ve çoğulcu demokrasi ilkelerini korumak ve güçlendirmek; ırkçılık, hoşgörüsüzlük ve yabancı düşmanlığı, sosyal dışlanma konularındaki sorunlara çözüm aramak olarak özetlenebilir.

Kuruluş Tarihi:

5 Mayıs 1949

Merkezi:

Strazburg

Genel Sekreteri:

Alain Berset

(18 Eylül 2024 itibarıyla)

Üye Ülkeler (46 ülke):

Almanya, Andorra, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çekya, Danimarka, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, GKRY, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Karadağ, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Monako, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, San Marino, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan.

Gözlemci Üyeler (5 ülke):

ABD, Japonya, Kanada, Meksika, Vatikan.

Türkiye’nin Üyelik Durumu:

Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesidir.

Teşkilatın Tarihi:

Avrupa Konseyi (AK), İkinci Dünya Savaşı’ndan büyük maddi ve manevi kayıpla çıkan Avrupa’da, halklar arasında uzlaşıyı sağlamak ve kıtada süregelen gerginlik ve çatışmanın yerine, ortak kurumlar, standartlar ve sözleşmelere dayalı güven ve işbirliği ortamı tesis etmek amacıyla kurulmuştur. AK, 1948 yılında hükümetleri temsilen Bakanlar Komitesi’nin ve parlamenter kanadı temsilen o dönemdeki adıyla İstişare Meclisi’nin (bugünkü adıyla “Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi”) eşzamanlı kurulmasıyla oluşturulmuştur. AK’yı kuran Londra Antlaşması 5 Mayıs 1949’da 10 Avrupa ülkesi tarafından imzalanmıştır. AK’nın belkemiğini oluşturan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ise 4 Kasım 1950’de Roma’da imzaya açılmıştır. Ülkemiz AİHS’i ilk imzalayanlar arasındadır.

AK, savunma dışında, hayatın hemen her alanını kapsayan konularda siyasi işbirliğinin yanısıra, norm oluşturma, bunları kodifiye etme ve denetleme olmak üzere, her aşamada, üye ülkeler arasında çeşitli düzlemlerde işbirliği öngören kapsamlı bir yapılanmaya sahiptir. AK, hükümetlerarası kanat, parlamenter kanat ve yerel yönetim kanadı dışında, 200’ü aşkın sözleşme ile bir sözleşmeler sistemini de içermektedir. Keza, bütün taraf devletlerin bireysel başvuru hakkını kabul ettiği yargı organı olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) başta olmak üzere, birçok denetim mekanizması bulunmaktadır.

Soğuk Savaşın bitiminde eski Doğu Bloku ülkelerinde gerçekleşen demokratikleşme süreci, AK’nın Avrupa ölçeğindeki siyasi ve hukuki etkinliğini öne çıkarmıştır. AK, Orta ve Doğu Avrupa’da geçiş sürecine giren ülkelerin katılımıyla hızlı şekilde genişlemiştir. 2000’li yıllardan itibaren, küreselleşmenin de etkisiyle, AK içinde günümüz sınamalarına daha etkin yanıt verecek bir reform çalışması başlatılması ihtiyacı doğmuştur. Bu doğrultudaki ilk büyük adımı, 2005 yılında Varşova’da düzenlenen AK Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi teşkil etmiştir. Ardından başlatılan kapsamlı reform süreci AK’nın çalışma ve katkılarının anlamını ve faydasını ve aynı zamanda, gerek yakın coğrafyada gerek uluslararası düzeydeki siyasi görünürlüğünü artırmayı amaçlamıştır.

18 yıl aradan sonra, İzlanda Dönem Başkanlığı sırasında 16-17 Mayıs 2023 tarihlerinde Reykjavik’te gerçekleştirilen 4. Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi ise, Avrupa toplumlarının temelini teşkil eden demokratik değerlere bağlılığın vurgulanmasına ve yeni sınamalara mukabelede AK değerlerinin artan önem ve geçerliliğine odaklanmıştır.