Uluslararası Teşkilat Künyesi
Teşkilatın Amacı:
Avrupa Konseyi’nin (AK) amaçları; insan hakları, hukukun üstünlüğü ve çoğulcu demokrasi ilkelerini korumak ve güçlendirmek; ırkçılık, hoşgörüsüzlük ve yabancı düşmanlığı, sosyal dışlanma, uyuşturucu madde ve çevre konularındaki sorunlara çözüm aramak; Avrupa kültürel benliğinin oluşmasına ve gelişmesine katkıda bulunmak olarak özetlenebilir.
|
|
Kuruluş Tarihi:
5 Mayıs 1949
|
Merkezi:
STRAZBURG
|
Genel Sekreteri:
MARIJA PEJCINOVIC BURIC
|
|
|
|
Üye Ülkeler:
Almanya, Andorra, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çekya, Danimarka, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, GKRY, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Karadağ, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Monako, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, San Marino, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan.
Gözlemci üyeler:
ABD, Japonya, Kanada, Meksika, Vatikan.
|
Türkiye’nin Üyelik Durumu:
Kurucu üye sayılmaktadır.
|
Teşkilatın Tarihi
Avrupa Konseyi (AK), İkinci Dünya Savaşı’ndan büyük maddi ve manevi kayıpla
çıkan Avrupa’da, halklar arasında uzlaşıyı sağlamak ve kıtada süregelen
gerginlik ve çatışmanın yerine, ortak kurumlar, standartlar ve sözleşmelere
dayalı güven ve işbirliği ortamı tesis etmek amacıyla kurulmuştur. Avrupa
Konseyi, 1948 yılında hükümetleri temsilen AK Bakanlar Komitesi’nin ve
parlamenter kanadı temsilen o dönemdeki adıyla Avrupa Konseyi İstişare
Meclisi’nin (Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi) birlikte kurulmasıyla
oluşturulmuş, bu çift organlı yapılanma daha sonra AB, NATO ve AGİT
tarafından da izlenmiştir. AK’ı kuran Londra Antlaşması 5 Mayıs 1949’da 10
Avrupa ülkesi tarafından imzalanmıştır. AK’ın belkemiğini oluşturan Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ise 4 Kasım 1950’de Roma’da imzalanmıştır.
2020 yılı AİHS’in imzaya açılmasının 70. yıldönümü olması bakımından ayrı
önem taşımaktadır. Ülkemiz Sözleşmeyi ilk imzalayanlar arasındadır.
AK, savunma dışında, hayatın hemen her alanını kapsayan konularda siyasi
işbirliğinin yanısıra, norm oluşturma, bunları kodifiye etme ve denetleme
olmak üzere, her aşamada, üye ülkeler arasında çeşitli düzlemlerde
işbirliği öngören kapsamlı bir yapılanmaya sahiptir. Konsey,
hükümetlerarası kanat, parlamenter kanat ve yerel yönetim kanadı dışında,
200’ü aşkın sözleşme ile bir sözleşmeler sistemini de içerir. Keza, bütün
taraf ülkelerin bireysel başvuru hakkını kabul ettiği yargı organı olan
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) başta olmak üzere, birçok denetim
mekanizması bulunmaktadır.
Soğuk Savaşın bitiminde gerçekleşen demokratikleşme süreci, AK’ın Avrupa
ölçeğindeki siyasi ve hukuki etkinliğini öne çıkarmıştır. Konsey, Orta ve
Doğu Avrupa’da geçiş sürecine giren ülkelerin katılımıyla hızlı bir şekilde
genişlemiştir. 2000’li yıllardan itibaren, küreselleşmenin de etkisiyle, AK
içinde günümüz gelişmelerine daha etkin yanıt verecek bir reform çalışması
başlatılması ihtiyacı doğmuştur. Bu doğrultudaki ilk büyük adımı, 2005
yılında Varşova’da düzenlenen AK Zirvesi teşkil etmiştir. Devam eden
süreçte 2009 yılında, Genel Sekreterliğe eski Norveç Başbakanı Thorbjorn
Jagland’ın seçilmesinden sonra, kapsamlı reform süreci uygulamaya
konulmuştur. Reform, 830 milyon Avrupalının gözünde, AK’ın çalışma ve
katkılarının anlamını ve faydasını arttırmak ve aynı zamanda, gerek yakın
coğrafyada, gerek uluslararası düzeyde, siyasi görünürlüğünü artırmayı
amaçlamaktadır. Reformun yeni Genel Sekreter Marija Pejcinovic Buric’in de
gündeminin üst sıralarında yer alması beklenmektedir.
Konsey’in mücavir coğrafyası içinde yer alan Kuzey Afrika ve Orta Doğu’daki
halk hareketleri karşısında AK, kendi bünyesinde geliştirdiği
demokratikleşme, hukuk devleti ve insan hakları norm ve standartlarını,
talepleri üzerine bu ülkelerle paylaşma yolunda çalışmalara başlamıştır.
2019 yılında Avrupa Konseyi'nin 70. kuruluş (5 Mayıs 1949) yıldönümü Avrupa
Konseyi’nde ve üye ülkelerde kutlama etkinlikleriyle idrak edilmiştir.
Türkiye’nin Teşkilat ile İlişkileri
Avrupa Konseyi, ülkemizin İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’yla kurduğu
ilk kurumsal bağı temsil etmektedir. Türkiye AK’a, kuruluşundan üç ay
sonra, Ağustos 1949’da davet edilmiş ve teşkilatın kurucu üyeleri arasında
sayılmıştır.
Türkiye, AK’ın kuruluş ve gelişim yıllarında, Avrupa’nın savaş sonrası
psikolojisinden çıkması ve yeniden birleşme yoluna gitmesi için çaba
göstermiştir. Örneğin, Almanya Federal Cumhuriyeti ve Avusturya’nın, İkinci
Dünya Savaşı sonrasında AK’a katılımlarını desteklemiştir. Türkiye,
kuruluşundan bu yana AK’ın çalışmalarına katılarak, Avrupa entegrasyonuna
yönelik katkılarını gerek hükümetlerarası, gerek parlamenter platformda
dile getirmektedir. Türk milletvekilleri, kurulduğu günden bu yana Avrupa
Konseyi Parlamenter Meclisi’nde (AKPM) yer almış ve Avrupa’nın inşası,
ortak Avrupa kimliği ve vizyonu gibi temel tartışmalara da katkıda
bulunmuşlardır (Türkiye’nin Avrupa Konseyi ile ilişkileri hakkında detaylı
bilgi Dış Politika / Temel Dış Politika Konuları / İnsan Hakları /
Uluslararası İnsan Hakları Mekanizmalarıyla İşbirliği alt sekmesinde yer
almaktadır).